Ana Hatlarıyla İslam Tarihi 4 Adem Apak ENSAR

  Kitap             Anahatlarıyla İslam Tarihi 4
  Yazar            Prof. Dr. Adem Apak
  Yayınevi        Ensar Neşriyat
  Kağıt  Cilt      2.Hamur,  Karton cilt
  Sayfa  Ebat   555 Sayfa, 13,5x19,5 cm
 

 
Ensar Neşriyat Adem Apak Anahatlarıyla İslam Tarihi 4 kitabı nı incelemektesiniz.
Adem Apak Anahatlarıyla İslam Tarihi 4 kitabı hakkında yorumları oku yup kitabın konusu, özeti, fiyatı, satış şartları hakkında bilgiyi geniş bir şekilde edinebilirsiniz.
 
Yaratan Rabbinin adıyla oku . O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır. Alak 1-2

ana hatlarıyla islam tarihi 4
adem apak
 
Beş asır boyunca Müslümanlar'ın önderliğini temsil eden Abbasi halifeliği, İslam tarihinde Osmanlılar'dan sonra en uzun ömürlü devlettir. Abbasiler, uzun süre Müslümanların siyasi hayatına hakim olmuş, son anına kadar da İslam dünyasının manevi liderliğini sürdürmüştür. Bu tarihi süreçte dini, sosyal ve kültürel alanda çok büyük değişimlere şahit olunmuştur. Değişimlerin yaşanılan sürecin siyasi hayatıyla doğrudan irtibatı bulunmaktadır. Binaenaleyh asırlar boyunca gerek İslam aleminde, gerekse o dönemin bilinen dünyasında meydana gelen gelişmelerin ortaya konulabilmesi, Abbasi siyasi tarihinin bilinmesiyle doğrudan alakalıdır.
 
 
ÖNSÖZ
 
Milâdî 750-1258 villan arasında hüküm süren Abbasîler, İslam tarihinde Osmanlılar'dan sonra en uzun ömürlü hanedan­dır. Abbasî hilâfetinin İslam tarihi nde olduğu kadar, dünya tarihinde de mühim bir yerinin olduğu kuşkusuzdur. Zira bu hanedan devleti, uzun bir müddet Müslümanların siyasî haya­tının hâkimi olmuş, bir iki fasıla hariç olmak üzere, son anına kadar İslâm dünyasının manevî liderliğini sürdürmüştür. Üste­lik İslâm medeniyeti en parlak devirlerini de yine Abbasîler tarihi sürecinde yaşamıştır.
 
Beş asır boyunca Müslümanların manevî önderliğini temsil eden Abbasî halifeliği döneminde dinî, içtimaî ve kültürel alan­da çok büyük değişim ve dönüşümlere şahit olunmuştur. Bu değişimlerin kuşkusuz yaşanılan sürecin siyasî hayatıyla doğ­rudan irtibatı bulunmaktadır. Binaenaleyh, gerek İslâm âlemin­de, gerekse o dönemin bilinen dünyasında meydana gelen ge­lişmelerin ortaya konulabilmesi, Abbasî halifeliğinin siyasî tari­hinin bilinmesiyle doğrudan alâkalıdır. Yakûbî, Taberî, İbnü'l-Cevî, İbnü'l-Esîr, İbn Kesîr gibi İslâm tarihçileri, Abbasîler dö­nemi siyasî tarihini günümüze kadar aktaran kıymetli eserler telif etmişlerdir. Dolayısıyla Abbasîler dönemiyle ilgili olarak yapılan araştırmalarda zikri geçen tarihçilerin eserleri hem ör­nek hem de temel kaynakları teşkil eder. Yakın zamana kadar yayın hayatına kazandırılan siyasî tarih çalışmalarında da, ka­dîm tarihçilerin metodları takip edilmiş, beş asırlık tarih süreci­ni ele alan yeni eserler ilim hayatına kazandırılmıştır.
 
Günümüzde Abbasiler dönemiyle alâkalı olarak gerek aka­demik, gerekse popüler çalışmalar yapılmaktadır. Bunlar, bazen tek bir halîfenin dönemini ele alan (Me'mûn Dönemi, Mu'tasım Dönemi, Nasır Dönemi vb), bazen birkaç halîfenin faaliyetlerini konu edinen (Mutazıd ve Muklefî Dönemleri), bazen birkaç halîfenin dönemine yayılmış bulunan hadiseleri araştıran (Zenc İsyanı, Karmatîler), bazen itikadî-siyasî nitelikle mücadeleleri inceleyen (Miline Dönemi), bazen de vezir ailesi faaliyetlerini gündeme alan (Bermekîler) çalışmalar olup, bunların tamamı da Abbasîler başlığı altında değerlendirilebilecek araştırmalardır. Abbasîler merkezli araştırma mahiyetindeki çalışmalar akade­mik dünyanın yoğun ilgi ve alâkasına çekmeye devam etmek­tedir.
 
Burada Abbâsîler'le ilgili ifade edilen spesifik konularda yapılan araştırmalar, tabiatı gereği genelde dar çerçeveli olarak bir şahsın, bir dönemin, bir sürecin veya bir kavramın detaylı bir şekilde anlaşılmasına imkân sağlayan çalışmalardır. Ancak bununla birlikte, Abbasîler tarih ini bir bütün olarak inceleyen, beş asırdan fazla süren ve dünya tarihînin önemli bir kısmını teşkil eden dönemi, genel hatlarıyla ortaya koyan eserlere de ihtiyacın olduğu hakikattir. Şüphesiz bu konuda elimizde kitap­lar mevcuttur. Ancak bunların büyük bir kısmı, Abbasîler tari hini bir bütün olarak ele almak yerine, genelde ilk asrını ince­lemekle yetinmek suretiyle geri kalan dört asrı ise ihmâl etmiş görünmektedirler. Nitekim pek çok Arap tarihçi "el-AsruT-Abbâsî el-Evvel" veya "el-Asru'z-Zehebî" başlığı altında bazen 9. Halîfe Vâsık, bazen de 10. Halîfe Mütevekkil ile sona eren Abbasî tarihi kitapları kaleme almışlardır. Hâlbuki Abbasîler döneminde daha geride incelenmesi gereken 27 halîfe ve onla­rın yaşadıkları dört asır gibi bir zaman ve dönem toplumlarını doğrudan ve dolaylı ilgilendiren sayısız hadise vardır. Çok nadir de olsa, Abbasî tarihini bir bütün olarak alan eserlerde ise, yine çok büyük bir kısım ilk asra ayrılıp, geri kalan dönemler çok özet, neredeyse sembolik bir şekilde sunulmuştur. Oysa, beş asırlık İslam tarihi sürecine tekabül eden Abbasîler tarihinin baştan sonra aynı metod ve anlayışla baştan sonra incelenmesi gerekmektedir.
 
Bu gerekçeden yola çıkarak biz, ilki beş yıl önce yayınlanan Anahatlarıyla İslâm Tarihi serisinin 4. cildini Abbasî­ler tarihine hasrettik. Bu cildin tamamlanmasıyla birlikte, hem serinin yeni bir safhası tamamlanmış, hem de özellikle ülke­mizde büyük boşluğu hissedilen Abbasîler tarihiyle ilgili bir çalışma gün yüzüne çıkmış olacaktır. Şüphesiz bu eser, Abbasî­ler tarihi alanında Türkiye'ye yayınlanan ilk kitap değildir. Ge­rek telif, gerek tercüme olarak atıfta bulunduğumuz eserler az da olsa mevcuttur. Bunların başında bizim de gerek konu baş­lıklarının tespiti, gerekse muhtevanın sunumunda çokça istifade ettiğimiz ve Hakkı Dursun Yıldız'ın ilmî redaktörlüğünde ha­zırlanan Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi gelir. Ancak bu ve benzeri kitaplarda Abbasî halifeliği ile ilgili bölümler dağınık bir şekilde düzenlenmiş, konular farklı yazarlar tarafından telif edilmiş, bahislerin bir kısmı da gerek Arap müellifler, gerekse müsteşriklerin makale ve kitaplarından çevrilmiş olduğu için, dil, üslup ve de konu bütünlüğü konusunda sıkıntılıdırlar. Ay­rıca farklı kalemlerden çıktığı için, konulara ayrılan bölümler tarihsel ehemmiyetleriyle de mütenasip değildir. Üstelik bu ve benzeri kitaplarda Abbasîler dönemi konuları birkaç cilde ya­yılmış vaziyette olduğu için, ilgili bahislerin okunması ve kav­ranılması hususunda da ciddî zorluklarla karşılaşılması da ka­çınılmazdır. Ancak bütün bunlara rağmen, adı geçen kitap ve benzeri eserlerin, asrımız insanına genelde İslâm tarihi, özelde de Abbasîler tarihi konularını takdimde büyük katkılar yaptık­larını ve önemli hizmetler ifâ ettiklerini de teslim etmemiz gere­kir.
 
Abbâsîler'le alâkalı günümüze kadar telif edilmiş Türkçe eserler hakkında burada serdedilen mahzurları izâle amacıyla bu çalışmada Abbâsîlerin siyasî tarihi, bir metod ve üslup bü­tünlüğü içinde başlangıcından sonuna kadar sunulmaya çalış­mıştır. Kitabın esas konusu Abbasî halifeliğidir. Dolayısıyla halîfelerin güçlü ve etkin oldukları dönemlerde bahisler, daha detaylı bir şekilde takdim edilirken, halîfelerin siyasî hayatta etkinliklerini kaybettikleri dönemlerde onlar kadar, onların yerini alan yeni siyasî aktörler de konu takdiminde kendilerine yer bulmuşlardır. Halifelik makamının sembolik konumda de­ğerlendirilip neredeyse siyasî hayatın tamamen dışında tutul­duğu dönemlerde ise gerek halîfelerin şahısları, gerekse faali­yetlerinden ancak tâlî derecede bahsedilmiştir. Ancak buna rağmen konunun tabiatı gereği başlangıcından sonuna kadar bakışlarımız sürekli bir şekilde Abbasî halîfelerinin üzerinde olmuştur. Halifeliğin doğrudan veya dolaylı olarak irtibatlı bulunduğu hadiseler ile çevresinde kurulmuş bulunan siyasî organizasyonlar, Bağdat'la ilgi ve ilişkileri boyutunda gündeme getirilmiştir.
 
Anahatlarıyla İslâm Tarihi projesinin bir devamı olan ve " Anahatlarıyla İslâm Tarihi 4 (Abbasîler Dönemi)" başlığını taşı­yan bu çalışma, Giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Girişte Abbasîler devletinin kuruluşun temelinin teşkil eden Abbasî ihtilâli konu edilmiş, hareketin gelişmesi ve başarıya ulaşması­nın temel sebepleri üzerinde durulmuştur.
 
Kitapta Muktedir Halîfeler Dönemi başlığıyla incelenen bi­rinci bölümü, aynı zamanda çalışmanın en muhtevalı kısmını teşkil eder. Bu bahiste, kuruluşundan Vâsık döneminin sonuna kadar halifelik tarihi ele alınmıştır. Halîfelerin göreve geliş şe­killeri, şahsiyetleri, iktidar mücadeleleri, dönemlerinde meyda­na gelen isyanlar ve nihayetinde dış politik faaliyetler birinci bölümün belli başlı konularıdır. Eserin ikinci bölümü, Türk unsurunun Abbasî halîfeleri üzerinde mutlak hâkimiyet kurdu­ğu Sâmerrâ dönemine hasredilmiştir. Abbasî tarihinin bu safha­sı aynı zamanda siyasî istikrarsızlığın had safhaya ulaştığı bir sürece de tekabül eder. Bunun devamı mahiyetinde olan üçün­cü bölüm, Türk nüfuzunun nispeten etkisini kaybettiği zaman­da başkentin yeniden Bağdat'a yeniden geri dönüşün serüveni­ni konu edinir. Abbâsîler'in bu döneminde halîfe ve bürokratla­rı arasında yaşanan iktidar çekişmeleriyle birlikte öne çıkan hadiseler ise, uzun yıllar devleti meşgul eden ve sosyal bünyeyi zafiyete uğratan Zenci ve Karmatî isyanlarıdır.
 
Çalışmanın dördüncü ve son bölümünün Sembolik Halîfe­ler dönemi şeklinde başlıklandırılması uygun görülmüştür.
 
Bunun sebebi ise, bu dönem boyunca halîfelerin siyasî hayattan büyük oranda dışlanıp, adeta dinî bir sembol olarak kabul edilmiş olmalarıdır. Araştırmanın bu kısmı, kendi içinde dört alt başlık altında takdim edilmiştir. Birinci fasıl, Emîrül'l-Ümerâlık dönemi, ikincisi Büveyhî hakimiyeti, üçüncüsü Selçuklu etkinli­ği nihayet son bahsi ise Moğol istilâsı ve Abbasî halifeliğinin sonu şeklindedir.
 
Daha önce yayınlanmış bulunan ilk üç ciltte olduğu gibi Abbâsîler'i konu alan bu çalışmada da tarihî hadiselerin sunumunda "Anahatlanyla" esprisine riayet edilmiş, buna göre bahsi geçen dönem gelişmeleri, ulaşabildiğimiz kadarıyla ana kay­naklardan istifade edilerek özet bir şekilde sunulmuş, incelenen konularla ilgili olarak daha geniş ve muhtevalı bilgi talebini karşılamak amacıyla dipnotlarda esas kaynakların yanı sıra, o bahiste yayınlanmış kitaplar, tezler, makaleler hatta ansiklopedi maddelerine atıflar yapılmıştır. Kitabın amacı sadece bilgi ak­tarma olmadığı için, zaman zaman bahislerle ilgili akademik tartışmalara girilmiş, gelişmelerle bağlantılı olarak kanaatler serdedilip değerlendirmeler aktarılmıştır. Bu haliyle, hazırlanan çalışmanın, entellektüel ve akademik anlamda tarih ve İslam tarihi alanına doğrudan ve dolaylı bir şekilde ilgi duyanların beklentilerini karşılayacağını ümit ediyoruz. Ayrıca kitabın hazırlanmasında gerek İlahiyat Fakülteleri'nin İslam Tarihi bölümü dersleri, gerekse üniversitelerin tarih bölümlerinde yer alan İslam tarihi derslerinin muhtevaları dikkate alınmıştır.
 
Anahatlarıyla İslâm Tarihi serisinin dördüncü halkasını teşkil eden bu kitap, incelediği konular merkezinde daha önce yapılmış olan çalışmalara yeni ve mütevazı bir katkı sağlama niyetiyle hazırlanmıştır. Bu konuda bize teşvikte bulunan ve destekleyen bütün hocalarıma ve meslektaşlarımı şükranlarımı ırz ederim. Her kitapta olduğu gibi, bu çalışmada da gerek metod, gerek bilgi, gerek değerlendirme, gerekse teknik sunum açılarından bir takım eksiklerin ve hataların bulunması mümkündür. Dolayısıyla bu alanda çalışan, hizmet veren ve fikir üreten meslektaşlarımız ve hocalarımızın tespit, tenkit ve tavsiyeleriyle çalışmamın daha da olgunlaşacağını ümit ediyorum. Dolayısıyla her şekilde bu esere katkı sağlama lütfunda buluna­rak ilim ehline şimdiden teşekkür ve minnettarlığımı bildiririm.
 
Bu vesile ile akademik çalışmalarımda kendilerinden büyük yardım ve destek gördüğüm, kıymetli teşvik ve tavsiyele­riyle beni her zaman yönlendiren ve cesaretlendiren Hocam Prof. Dr. Hüseyin Algül'e, kitabın müsveddelerini okuyarak faydalı tavsiyelerde bulunan kıymetli hocalarım Prof. Dr. "Cağfer Karadaş ve Doç. Dr. Salih Pay'a, eserin son okumasını gerçekleştiren saygıdeğer eşim İlknur Günay hanımefendiye, son olarak çalışmanın yayımını gerçekleştiren Hüseyin Kader Bey'in şahsında Ensâr Neşriyat'ın tüm sorumlu ve çalışanlarına sn içten şükranlarımı sunarım.
Gayret bizden, başarı Allah'tandır.
 
Bursa 2011
Adem Apak
 
içindekiler
önsöz
GİRİŞ
ABBASÎLER DEVLETİNİN ARKA PLÂNI: ABBASÎ İHTİLÂLİ
 
BİRİNCİ BÖLÜM İLK ABBASÎ ASRI: MUKTEDİR HALÎFELER
 
I. İHTİLÂLİN KÖKLEŞMESİ: EBU'L-ABBÂS DÖNEMİ
(132-136/749-754)
HALİFE OLUŞU
İSYANCILARLA MÜCADELE
TALAŞ SAVAŞI
ŞAHSİYETİ ve ÖLÜMÜ
 
ıı.  ABBASÎ DEVLETİNİN KURUMSALLAŞMASI: MANSÛR
DÖNEMİ (H.136-158/M.745-775)
HALİFE OLUŞU
EBÛ MÜSLİM'İN ORTADAN KALDIRILMASI
YÖNETİME KARŞI İSYAN HAREKETLERİ
 
Ebû Müslim'in İntikamını Alma Girişimleri
Şiî İsyanları
KUZEY AFRİKA, ENDÜLÜS ve BİZANS'LA İLİŞKİLER
BAĞDAT'ın KURULUŞU
ŞAHSİYETİ VE ÖLÜMÜ
 
ııı.   İHTİLÂLDEN NORMALLEŞMEYE GEÇİŞ: MEHDÎ ve HÂDÎ
DÖNEMLERİ (H.158-170/M.775-786)
MEHDÎ'nin HALİFELİĞE GELİŞİ
YÖNETİMDE NORMALLEŞME ADIMLARI
HÂDÎ'nin HALİFELİĞE GELİŞİ
 
D. HÂDÎ'NİN ANNESİYLE GİRİŞTİĞİ İKTİDAR
MÜCADELESİ ve ÖLÜMÜ
SİYASÎ, SOSYAL ve KÜLTÜREL ALANDA YÜKSELİŞ:
HÂRÛN REŞÎD DÖNEMİ (H.170-193/M.786-809)
 
HALİFELİĞE GELİŞİ
DAHİLÎ PROBLEMLER
İsyan Hareketleri
Veliaht Tayini Meselesi
Bermekîlerin Tasfiyesi
DIŞ İLİŞKİLER
ŞAHSİYETİ ve ÖLÜMÜ
İDAREDE ARAP-FARS MÜCADELESİ: EMİN DÖNEMİ
(H. 193-198/M .809-813)
HALİFE OLUŞU
EMÎN-ME'MÛN KAVGASI
İKTİDARDA FARS ETKİNLİĞİ: ME'MÛN DÖNEMİ
(M.198-218/M.813-833)
HALİFE OLUŞU
DÂHİLİ PROBLEMLER
Bâbek Hareketi
Nasr b. Şebes İsyanı
Şiî İsyanları
Mısır'da Kabile Savaşları
DIŞ POLİTİK FAALİYETLER
FİKRÎ PROBLEMLER: HALKU'L-KUR'ÂN MESELESİ
ŞAHSİYETİ ve ÖLÜMÜ
 
VII.  İKTİDARDA TÜRKLERİN ETKİN HALE GELİŞİ: MU'TASIM
DÖNEMİ (H.218-227/M.833-842)
HALİFE OLUŞU
DAHİLÎ PROBLEMLER
 
Muhammed b. Kasım İsyanı
Zut İsyanı
Bâbek Hareketinin Bastırılması
Mâzyâr b. Kârin İsyanı
Türk Komutan Afşin'in Tasfiyesi
 
DİŞ POLİTİK FAALİYETLER
SÂMERRÂ'NIN KURULUŞU
ŞAHSİYETİ ve ÖLÜMÜ
VIII. İLK ABBASÎ ASRININ SONU: VÂSIK DÖNEMİ
(227-232/842-847)
İÇ SİYASÎ GELİŞMELER
DIŞ İLİŞKİLER
 
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK ASKERÎ BÜROKRASİNİN HÂKİMİYETİ YA DA SÂMERRÂ SÜRECİ
 
I.   ASKERLERİN SEÇTİĞİ ve KATLETTİĞİ HALİFE:
MÜTEVEKKİL-ALELLÂH (H. 232-247/M.847-861)
HALİFELİK MAKAMINA GELİŞİ ve SİYASET ANLAYIŞI
DAHİLÎ İSYANLARLA MÜCADELE
DİŞ POLİTİK FAALİYETLER
ÖLDÜRÜLMESİ
 
II.  SİYASÎ İSTİKRARSIZLIĞIN DERİNLEŞMESİ: MUNTASIR,
MÜSTAÎN, MU'TEZZ VE MÜHTEDÎ DÖNEMLERİ
MUNTASIR BİLLÂH (H.247-248/M.861-862)
MÜSTAÎN BİLLÂH'IN (H.248-252/M.862-866)
 
Halifeliğe Gelişi ve Azli
İsyan Hareketleri
Dış Politik Faaliyetler
MUTEZZ-BİLLÂH (H.252-255/M.866-869)
MÜHTEDÎ BİLLÂH (H.255-256/M.869-870)
 
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
 
TÜRK HÂKİMİYETİNİN KIRILMASI YA DA BAĞDAT'A GERİ DÖNÜŞ
I. MU'TEMİD-ALELLÂH DÖNEMİ (H. 256-279//M.870-892)
DAHİLÎ PROBLEMLERLE MÜCADELE
ZENC İSYANI
DIŞ POLİTİK FAALİYETLER
 
MU'TAZID BİLLLÂH DÖNEMİ (H. 279-289/M.892-902)
 
DAHİLÎ PROBLEMLER
KARMATÎLEK HAREKETİ
MÜKTEFÎ-BİLLLÂH DÖNEMİ (H. 289-295/M. 902-908)
 
IV.   MUKTEDİR-BİLLLÂH DÖNEMİ (H. 295-320/M. 908-932)
DAHİLÎ PROBLEMLER
DIŞ POLİTİK FAALİYETLER
MUKTEDİR'İN ÖLDÜRÜLMESİ
 
IV. KAHİR BİLLÂH DÖNEMİ (H. 320-322/M. 932-934)
 
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SEMBOLİK HALÎFELER
EMÎRÜ'L-ÜMERÂLIK SİSTEMİ (H.324-334/M.939-948)
 
EMÎRÜ'L-ÜMERÂLIK SİSTEMİNİN ARKA PLÂNI
EMÎRÜ'L-ÜMERÂLIK SÜRECİNDE ABBASÎ H ALİFELİĞİ
BÜVEYHÎ IIÂKİMİYETİNDE ABBASÎLER
 
SELÇUKLU HÂKİMİYETİNDE ABBASÎLER
BÜYÜK SELÇUKLULAR
IRAK SELÇUKLULARI
MOĞOL İSTİLÂSI ve ABBASÎ HALİFELİĞİNİN SONU
 
SONUÇ
EK
ABBASİ HALÎFELERİ
Halifelik Dönemi/Ömrü/Halîfelik süresi
Abbasî Halîfeleri Şeceresi
 
BİBLİYOCRAFYA
DİZİN