Büyük Osmanlı Tarihi, Yılmaz Öztuna

  Kitap              Büyük Osmanlı Tarihi
  Yazar             Yılmaz Öztuna
  Yayınevi         Ötüken Neşriyat
  Kağıt - Cilt      1.Hamur - 10 bez cilt
  Sayfa - Ebat    5.051 sayfa - 16.5x23,5 cm
  Yayın Yılı        1994
  Ötüken Neşriyat, Yılmaz Öztuna nın yazdığı,  Büyük Osmanlı Tarihi kitabını incelemektesiniz.
10 Cilt Büyük Osmanlı Tarihi kitabı hakkında yorumları oku yup kitabın konusu, özeti, fiyatı, satış şartları hakkında bilgiyi geniş bir şekilde edinebilirsiniz.
 
Yaratan Rabbinin adıyla oku . O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır. Alak 1-2

 
            KENDİNİ YAZAN TARİH
 
On ciltten mürekkep olan eserin ilk beş cildi siyasi tarihi, son beş cildi Osmanlı dönemi Türk medeniyeti tarihini içerir. Modern bir tarih anlayışıyla kaleme alınmış ilk büyük Osmanlı Tarihidir.
 
“Doğrusunu söylemek gerekirse bugüne kadar Türk Tarihi daha ne yazılmış ne de değerlendirilmiştir.”
 
“Türk Tarihi çağdaş tarih ilminin geri kalmış dallarındandır. Bunun sebeplerinden biri, Türklerin çok geniş coğrafya alanlarında yaşamaları, Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus, Kuzey Buz Denizi ile Hind Okyanusu arasında büyük devletler kurmaları, her milletle çok yakından temasları olmasıdır. Böylece Türk tarihinin kaynakları, çok çeşitli dillerde ve dağınık durumdadır. 

Türk tarih incelemelerinin geri kalmasının diğer bir önemli sebebi, modern tarihçiliğin ve tarih metodunun Türkiye’de pek yakın bir geçmişinin olmasıdır. Batılı manada tarihçilerimiz geç yetişmiştir ve yetişenler de, Avrupa’daki meslektaşlarının araştırma imkânlarının önemli bir kısmından mahrumdur.”

“Tarihe içinden bakmak, yani ele alınan devrin şahıslarıyla haşır neşir olmak, devrin toplumunun bütün problemlerini, dünyanın o çağdaki bütün akım ve eğilimlerini bilmek, tarihçi için kâfi değildir. Ele alınan konuya tabir caizse, bir de yüksekten, zirveden bakmak lazımdır. Ancak zirve noktasından çevre üç yüz altmış derecelik bir görüşle görülebilir. Nihayet değer hükümlerinin o çağlara, o çağlardaki insanlığın durumuna göre verilmesi icap eder. Bu ölçüyü bulamayan tarihçi gerçek bir tarihçi değildir.”
 
“Bir tarihçinin bilgisi ile irfanını birleştirmesi gerekir. Bilgisinin yanında vicdanı ile de başbaşa olmayan bir tarihçi milletine olduğu kadar insanlığa da ihanet etmiştir.
 
“Bugünü anlamak, gelecek için hazırlanabilmek için, sağlam ve doğru bir tarih bilgisi şarttır. Başarılı ve büyük devlet adamları, iyi tarih bilen adamlardır. Hareket edilen nokta bilinmeksizin, yönelecek hedefi bulmanın imkânı yoktur. Bugün gelişmiş ülke diye anılan ve 160 dünya devleti arasında sayıları hiçbir zaman yirmi, yirmi beşi geçmeyen devletlerde tarih ilmi son derece ilerlemiştir. Bu milletler tarihlerini en ince teferruatına kadar incelemişler, bütün tarih kaynaklarını yayınlamışlar, ilmî eserlerin bile halka mahsus baskılarını yapmışlardır. Netice itibariyle bu milletlerde çok canlı bir tarih şuuru teşekkül etmiştir. Bu milletler sadece kendi tarihlerini değil cihan tarihini de aynı hassasiyet ve dikkatle incelemektedirler.”
 
“… Binaenaleyh tarih ilmi, insan cemiyetlerinin hayatında, belki ilk bakışta farkına varılamayan, önemli bir rol oynamaktadır.”
 
“Bir milletin tarihini en çok ve layıkıyla o milletin bilginleri inceler. Bu bütün milletler için böyledir. Onun için, Batı’da birçok Türk Tarihi uzmanı olmasına rağmen, asıl büyük iş, Türk tarihçilerine düşmektedir.”
Büyük Osmanlı Tarihi, “asıl büyük işi” tek başına üstlenmiş, kitapları tarihin kendisi tarafından yazılan bir tarihçinin çığır açan eseridir.
                 

           ÖNSÖZ
 
Bugüne kadar yazılmış Osmanlı târihlerinin en tanınmışının ya­zan olan Avusturyalı Baron von Hammer; eserinin (1774 yılında ka­lır) 19 ciltlik Fransızca tercümesinin 1835'te kaleme alınan önsözün­de şöyle der.
 
«Osmanlı Devleti, geniş bir imparatorluktur. Ve tarih bakımın­dan sonsuz önemi vardır. Bir devdir ki, güçlü kollan, ayni zamanda üç kıt'ayı kavrar. Bütün imparatorluklar gibi bir gün düşerse, Asya, Afrika ve Avrupa kıt'alarında bırakacağı enkaz, bu üç kıt'ayı kaplıyacaktır... Osmanlı İmparatorluğu, bugün (1835) bile, Bizans'ın şevketi­nin doruğunda iken bulunduğu genişlikten daha büyük ülkeleri elin­de tutmaktadır»(Histoire de l'Empire Ottoman, I, Paris 1835, p.I-II).
 
Osmanlı devletinin şevket çağında Fransız fikir adamlarından Rene Herpin şöyle yazar. «Türkiye bugün (1629), dünyanın geri ka­lan bütün devletlerinin toplam gücü üzerinde bir kudrete sahiptir» (Apologie, Cenevre 1629, p.6)
 
Osmanlı Devleti yıkıldıktan sonra yazan günümüzün tarihçi ve fikir adanılan da benzeri şeyler söylerler. Birleşik Amerika'nın Os­manlı Devleti nezdinde son büyükelçisi olan Morgenthau (p.240) şöyle der. «Osmanlılar; Asya, Afrika ve Avrupa'da, kâinat târihinin tanıdığı en geniş imparatorluklardan birini kurdular.»
 
Fransız doğubilimcisi Sauvaget şöyle yazar «Islâm târihi, Os­manlılar delicesinde güçlü ve istikrarlı bir siyâsî yapıya şâhid olma­mıştır... Bilhassa 16. ve 17. asırlar boyunca, Avrupa'nın en büyük, en geniş, en istikrarlı ve en muazzam mâlî kaynaklara sâhib devleti, Osmanlı idi. İdare mekanizması Osmanlı halkının menfaatlerine gö­re düzenlenmiş muntazam bir teşkilâttı. Donanması, bütün Akde­niz'e hâkimdi. Türkler'in en büyük erdemlerinden biri olan disiplin, imparatorluğun her yerinde hükümrandı. İstanbul, dünyânın en bü­yük medenîyet merkezi olarak, her ziyaret eden Avrıpalı'nın gözleri­ni kamaştırıyordu»(lntroduction â l'Histoire de l'Orient Musulman, Paris 1943, p.164).
 
Alman müsteşriki Bab'inger; «Osmanlı İmparatorluğu gerçek bir cihan devleti (Weltreiches) idi» der (Mehmed der Eroberer, Münih 1953, 469).
 
Fransız Akademisi'nden Grousset, «Osmanlı İmparatorluğu, gerçek bir cihan devleti (puissance vraimant mondiale) idi» şeklinde ayni fikri ileri sürer. (L'Empire du Levant, Paris 1949, p.643).
 
İngiliz tarihçi Downey şöyle yazar (Soliman, New York 1929, p.33): «Osmanlı Devleti, cihan târihinin en şaşırtıcı, en harikulade tezâhürlerinden biridir. Bütün Akdeniz medeniyetini bir imparatorluk­ta toplamayı denemiştir».

İngiliz târih filozofu Toynbee şöyle der (The Ottoman State and Its Place in World History, Leiden 1974, p.15): «Bütün târih bo­yunca Orta Doğu'yu (Balkanlar ve Arab ülkeleri) yönetiminde birleştiren tek devlet, Osmanlı İmparatorluğu'dur. Buna ne Pers, ne Ro­ma, ne Arab imparatorlukları muvaffak olamamışlardır». Osmanlı'­nın, Arabca konuşan bütün kavimleri ayni devletin çatısı altında top­ladığını söyler. Osmanlı'nın yerine geçen sömürgeci Avrupa devletleri­nin hiç birisinin, ne İngiltere, ne Fransa, ne İtalya, ne Rusya'nın, bu ülkeleri Osmanlı derecesinde iyi, uzun, istikrarlı şekilde yönetemedik­lerini, çok kısa zamanda yerlerini Balkan ve Arab devletlerine bıraktıklarını, halbuki, bu ülkeleri, Osmanlı'dan daha iyi yönetecekleri iddiasiyle Osmanlı'nın elinden aldıklarını, anlatır. Orta Doğu'ya târih boyunca ve günümüze kadar en iyi yönetimin Osmanlı tarafından ge­tirildiğini, Osmanlı'nın hakkıyle Roma imparatorluğunun vârisi bu­lunduğunu, ekler.
 
Birkaç asır için Orta Doğu'nun düzenini sağlayan Osmanlı sis­temine modern tarihçiler «Pax Ottomana» demektedirier ki, «Pax Romana»nın karşılığıdır. Osmanlı anayasası olan Fâtih Kaanûn-nâmesi'nde geçen «nizâm-ı âlem» tâbirinin Latince'sinden ibarettir.
 
Bu örnekleri pek çok çoğaltmak mümkün, fakat lüzumsuzdur. Türk tarihçilerinin mütâlaalarını vermiye lüzum yoktur. Osmanlı olu­şumunun sebebleri üzerinde çok durulmuş, asıllardan beri çeşitli fikiriler söylenmiştir. Meselâ 17. asrın son yıllarında muhtemelen en büyük Osmanlı tarihçisi olan Müneccimbaşı Şeyh Ahmed Dede'nin eserinin Osmanlı bahsinin önsözünde Osmanlı Devleti'ni tarifi, vecîz olduğu derecede ilgi çekicidir. Günümüzde Prof. Mehmed Köymen «Türk, hatta dünyâ târihinin, en büyük, en şerefli ve en devamlı dev­leti Osmanlı İmpatorluğu'dur» demiştir (T.T.K.,Belleten, XVII, 1953, s.558).
 
Osmanlı târihi bilinmeden bugün Türkiye Cumhuriyeti târihini bilmek ve anlamak mümkün değildir. Orta Doğu'yu kavramak im­kânsızdır. Dünyâ târihinin pek çok bahsi, gelişmesi ve oluşumu, ka­ranlıkta kalır.
 
Târih kelime ve kavramını, tabîatiyle yalnız siyâsî ve askeri olayları anlatan bir ilim ve bilgi mânâsında kullanmıyorum. Her türlü medenî gelişmeyi, kültür, san'at ve edebiyat talihini, teşkilât bahis­lerini, siyâsî târihin asla ayrılamaz parçaları olarak anlıyorum. Nite­kim eserimiz, her türlü coğrafya ve edebiyat kaynağı ihmâl edilmeksi­zin kaleme alındı.
 
Gençlerimiz, Osmanlı kültürü üzerinde yetersiz bilgiye sahıptir­ler. Halbuki o kültürün içinde yaşıyorlar. Onun için teşkîlât ve coğ­rafya dâhil Osmanlı kültürünün neler alıp neler vererek ve nasıl olu­şup geliştiği üzerinde uzun boylu durdum. Eser, ilk 3 cilt siyâsî târih, son 3 cilt medeniyet, kültür ve teşkilât târihi olarak 6 cilt hâlinde su­nulmuştur.
 
Kitabımızda Osmanlı târihi, o devletin merkezinden kaynakla­nan bir kültürle kaleme alındı. Daha açık ifade edeyim, İstanbul'­dan bakarak Osmanlı'yı anlattım. İstanbul şivesini konuşmadan, uzun hecenin saltanatına erişmeden, Nedim'i ve Yahya Kemâl'i oku­yup mest olmadan, Itri ve Arif Bey'i binlerce defa dinleyip kendin­den geçmeden, Sinan'ı seyretmeden, Osmanlı'yı anlamaya, hele an­latmaya kalkışanın başarısından şüphe ederim. Zâten ilgi çekici anla­tım da budur. Kitabımız yabancılar tarafından da okunabilir. Bir Nijeryalı, bir Mısırlı, bir Japon, bir Arjanlinli, Osmanlı'yı bir İstanbullu'nun kaleminden okumak ister. Geniş mânâda bir Osmanlı târihi­nin bir Türkiyeli Türk'ün kaleminden çıkması daha iyidir. Şübhesiz her ilim gibi, târih de bütün insanlığa açıktır. Bütün milletlerin bir konuda çalışmasını görmek çok güzeldir. Fakat târih literatürünü, bizden önceki dünyâ tarihçilerinin kalburüstü ürünlerini şöyle bir hatırlıyalım. En mükemmel ve makbul Alman târihleri Alman tarihçile­rinin, Anglo-Sakson târihleri Anglo-Saksonlar'ın, Rus târihleri Rus tarihçilerinin kaleminden çıkmıştır. Britanya târihine Londra'dan, Fransa târihine Paris'ten bakılmıştır. Yabancı bir tarihçi, çalıştığı sa­hada engin bir bilgi ve ihtisasa erişse de, bahsettiği milletin ferdleri için çok basit sayılacak hatâlara düşebilmektedir.
 
Daha ilmî olan merak, yabancı okuyucunun, bir milletin târihi­ni, o milletin görüşüyle öğrenmek istemesidir. Osmanlı târihinin, yal­nız Türkiye'nin bir kaç asırlık geçmişi olmadığı önadadır. Bugün pek çok devletin bir kaç asırlık târihi halindedir. 30'dan fazla devlet vatandaşının dedeleri tebea-i şâhâne'den, pâdişâh tab'ası, açık ifâ­deyle Osmanlı uyruğunda doğmuşlardır.
 
Tarihçi, her olayı, her kişiyi, bütün ayrıntıları yazmaz. Kendisi­ne göre tipik ve karakteristik olanlardan seçme yaparak târihi inşâ eder. Gerçek tarihçilik, gerçek hüner budur. Yoksa bütün ayrıntılar için yüzlerce cilt yetmez. Benim görüşüme göre 1622 Hâile-i Osmani­ye'si, 1876 Sultân Aziz Vak'ası, târihimizin en tipik ve karakteristik olaylarındandır. Bu gibi gelişmelerde ayrıntıdan kaçınılmamıştır. Tra­jediden hoşlanmayan ve millî facialardan utanan ve bunların bugünki nesle nakledilmesinde bir fayda görmeyen başka bir tarihçi, bu olayları bir kaç satırla geçiştirebilir. Tarihçinin mizacı, olaylara bakış açısı, bu gibi tercihlerle ortaya çıkar.
 
Unutulmasın, kendi târihini öğrenmek her millet için şeref bor­cudur ve meselâ Birleşik Amerika târihini öğrenmeyen bir yabancı­nın Amerikan vatandaşlığına kabulü mümkün değildir. Ama târih, bir şeref kitabı değildir. Şerefsizlikler de târihin konusudur. Yarım as­ra yaklaşan tarihçilik hayâtımda bu görüşümden hiç ayrılmadım. Olayları tenkid süzgecinden geçilmeyen veya geçiremiyen yahut ge­çilmekte yetersiz kalan tarihçi, olayı ne kadar iyi kaleme almış olur­sa olsun, modern mânâda bir tarihçi değildir. Cevdet Paşa'nın ve Naîmâ'nın gerisine düşer. En fazla iyi bir vak'a-nüvîs (olay-yazar) sayılabilir. Olayı belirli bir ideolojinin lehine veya aleyhine çarpıtıyor­sa, zâten tarihçi bile değildir, sadece bir polemik yazandır.
 
Yoksa Osmanlı'ya îtibârını iade ettiren, Osmanlı'nın küçümse­necek, hor görülecek bir şey değil, bütün çağların en muazzam, en vazgeçilemez bir kaç oluşumundan biri olarak Türk okuyucusuna ve aydınına aktaran, kabul ettiren, benim 1960'tan itibaren çok büyük ti­rajlarla yayınlanan kitaplarımdır. Osmanlı'ya îtibârını iade ettirerek onu târih gerçekleri çizgisine çeken bir tarihçinin Osmanlı'yı tenkıydine ancak fazla bir dikkatle bakılmak gerekir. Târihte yaşamış kişiler, din büyükleri dışında, ne kadar büyük adam oluriarsa olsunlar, ku­sursuz, tenkıyd edilemez, tabu şahsiyetler olamaz. Böyle bir adam in­sanlık târihinde henüz yetişmedi. Tabiî peygamberier hâriçtir ama, onların da hatâ ettiklerini, sonra Cenâb-ı Hakk'a sığınıp tevbe ve is­tiğfar ettiklerini kütüb-i mukaddesede okuyoruz.
 
Böyle büyük çapta bir eserin dilinin yeni olmadığını, bir çok ke­lime ve kavramı anlamadığını ileri süren okuyucu olacağını biliyorum. Ancak bu kelime ve kavramları bir yerlerde okumaksızın öğren­mek şansı da yoktur. Ve bu kelime ve kavramları öğrenmeden gerçek mânâda bir dili bilmenin, o dili kullanmanın hayat boyu imkânsız olduğunu da vurgulamak isterim.
 
Bana göre gerçek bir kültürün temeli anadilidir. Her şeyin baş­langıcı kelâm'dır. Canlılardan yalnız insan akına bahşedilmiş büyük lutuftur: Sonra insanın yaşadığı bir mekân olmak gerekir ki, bu da coğrafya'dır. Bu mekânı son 5000 yıllık geçmişi içinde bilmek, târih vâsıtasıyle olur. Bu üç bilgi, her gerçek millet için, ana kültürün te­melidir. Sonra yabancı dilleri öğrenmek gerekir. Zîrâ bunlar, ilmin vazgeçilmez anahtardandır. İlim, yalnız anadili ile yapılamamakta­dır.
 
             *****
 
Osmanlı mucizesi terkibi çok kullanılmıştır. Niçin böyle dendi­ğini açıklarken, Türk'ün Osmanlı'dan önceki ve Osmanlı ile paralel dünyâ macerasının ana çizgileri de ortaya çıkar.

Türk ırkının bir Ural-Altay ırkı olduğu nazariyesine attık katıl­madığımı kesin şekilde ifâde edebilirim. Belki Arîler’den ilk ayrılmış ırklardan bilidir. Bu kanâatim, bir Tûrânî kültür olduğu gerçeği ile çelişmemelidir. Tûrânî kültürde mukayese kabul etmez derecede en büyük ağırlığın Türk kültüm olduğu açıktır. Belki Eski Türk kültürü­nün, yabancı ırkları bir kültür dâiresi içinde toplamak teşebbüsüdür. Pek çok unsur bırakmış, pek çok medeniyet oluşturmuştur. Ama çok defa da Türk'ün kendisinin yutulmasıyle neticelenmiştir. Çin'de, Hin­distan'da, Doğu Avrupa'da, Yakın Doğu ve Kuzey Afrika'da milliyet­lerini kaybederek eriyen Türker'in sayısı on milyonlarla ifâde edilebi­lir. Ama bunlar, o biribirine benzemez ülkelere inanılmaz derecede büyük kültür malzemesi bırakmışlardır.