Dini Kavramlar Sözlüğü DİYANET

  Kitap             Dini Kavramlar Sözlüğü
  Yazar            Heyet
  Yayınevi        Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
  Kağıt - Cilt     1.Hamur  -  Lüks Cilt
  Sayfa - Ebat  744 sayfa  -  16.5x23.5
  Yayın Yılı       2020 - Son Baskı Yazar Heyeti: Doç.Dr.Fikret Karaman, Doç.Dr.İsmail Karagöz,  Dr.İbrahim Paçacı, Dr.Mehmet Canbulat, Dr.Ahmet Gelişgen, İbrahim Ural

Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları  tarafından yayınlanan  Dini Kavramlar Sözlüğüadlı kitabı incelemektesiniz.  
Dini Kavramlar Sözlüğü kitabı hakkında yorumları oku yup kitabın konusu, özeti, fiyatı, satış şartları hakkında bilgiyi geniş bir şekilde edinebilirsiniz.
 
Yaratan Rabbinin adıyla  oku .  O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır.  Alak 1-2
                              
                             
          DİNİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ    Dini kavramlar sözlüğü

 
           ÖNSÖZ

YÜCE Allah’a ibadet için yaratılan,akıl, fikir ve irade ile donatılan, kendilerine sayısız nimetler verilen, peygamberler ve kitaplarla doğru yol gösterilen insanlar ya kendi iradeleri ile iman edip ibadet ve itaat ederler veya inkar edip isyan ederler. Allah katında önemli ve değerli olan; kişilerin Allaha olan bağlılıkları, O’na duydukları sevgi ve saygının davranışlara yansıması, bireysel ve toplumsal hayatta ahlaki erdemlerin yaşatılmasıdır. Bu itibarla insanlar dilleri, renkleri, ırkları ve cinsiyetlerine göre değil; iman, ibadet, güzel amel, ve ahlaki davranışlarına göre değer kazanırlar. Dolayısıyla samimi dindarlıkta; niyet, duygu, eylem ve davranışın yanı sıra dil hakkında doğru bilgi edinilmesi, dinin ana kaynaklarının ve bu kaynaklar etrafında üretilen zengin ilmi mirasın bilinmesi de önemlidir.

Din, terim olarak akıl sahiplerini kendi arzu ve istekleriyle bizzat hayır, iyi, güzel ve yaralı olan şeylere sevk eden ilahi nizam; ilkeleri Allah tarafından belirlenmiş ve insanları mutluluğa ve Allahın rızasına ulaştıran, onları kötülüklerden alı koyan doğru yol demektir din; iman, tevhid, ibadet, Salih amel, ahlak, takva, ihsan ve İslam kelimelerinin ifade ettiği anlamları da içeren Allah ve peygamberin bildirdiği bütün ilkeleri ve değerleri ifade eden bir kavramdır. Dini kelimesi ise “din ile ilgili olan” anlamanı ifade eder.
 
Kavram; bir fikri, bir bilim, sanat ve meslek dalının bir konuyu anlatmak için kullanılan o fikrin ve o konunun ifade edilmesinde ön çıkan, sözlük anlamına ilave olarak yeni ve farklı bir anlam yüklenmiş olan sözcüklere denir. Dini kavramlar; kuran ve hadislerde geçen iman, itaat, ibadet, tefsir, fıkıh, hadis, kelam, tasavvuf, felsefe, ahlak, iktisat, siyer, tarih, kıraat, tecvit gibi bilim dallarında kullanılan dini içerikli kelimeleri ifade eder. Dini kavramlar; bir anlamda dini bilgiler demektir. İnsan ne kadar çok dini kavram biliyorsa o dini bilgileri o nisbette sağlam temellere oturacaktır. Dini kavramların ifade ettiği anlamlar ne kadar sağlıklı kavranıp öğrenilir ve anlaşılırsa dini bilgi ve düşünce de o nisbette sağlıklı kavranıp öğrenilmiş ve anlaşılmış olacaktır. Bu husus, dini kavramların öğrenmenin önemini ortaya koymaktadır.
 
Fert ve toplumlar, dinden vedini düşünceden isteseler de kurtulup soyutlanamazlar. Çünkü din duyugusu, insanın fıtratında var olan bir şeydir. Doğrusu ve sağlıklısı öğrenilmeyen dini düşüncenin, dini bilgilerin ve dini uygulamaların yerini yanlışı, batılı, sahtesi, bidat ve hurafe olanı alır. Bunun için dini ve dini kavramları öğrenme, doğruyu ve gerçeği bulma ve birliği sağlama zorunluluğu vardır. İşte dini kavramlar sözlüğü bu amaca yönelik bir düşüncenin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Diyanet İşleri Başkanlılığının 25/29 Temmuz 2000 tarihleri arasında Saraybosna'da düzenlediği “Avrasya İslam Şurası Teşkilat” toplantısında dini kavramlar sözlüğü hazırlanması kararlaştırılmış ve bu görev uhdemize verilmiştir.
 
Eserin hazırlanmasıile ilgili olarak yapılan toplantılarda sözlük hazırlanırken Kur’an ve sahih hadislerin esas alınması, referans olarak sure ve ayet numaraları ile hadis kaynaklarının metin içerisinde gösterilmesi, bunun dışındaki kaynakların ise belirtilmemesi kararlaştırılmıştır. Eser hazırlanırken; sözlükler, ansiklopediler, tefsir, hadis,fıkıh, kelam, felsefe, tarih , tasavvuf ve ilgili diğer kitaplardan yararlanılmıştır. Maddeler yazılırken prensip olarak önce sözlük anlamı, sonra terim ve kurandaki anlamı verilmiştir. Herhangi bir kavram işlenirken konu içerisinde yer alan kavramlar, ayrıca müstakil bir madde olarak ele alındığına işaret olmak üzere yazılmıştır. Birden fazla kavram ile ifade edilen içerikler aynı kökten gelen farklı kelimeler veya biribiriyle yakın ilişkili kavramlar bir maddede yazılmış ve diğer kavramlar bu maddeye atıfta bulunmuştur. Maddeyi kimin yazdığını belirtmek amacıyla her maddenin sonuna parantez içerisinde o maddeyi yazanın adı ve soyadının ilk harfi yazılmıştır.

 
            Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı
            Doç. Dr. Fikret KARAMAN  (F.K.)
 
            Din İşleri Yüksek Kurlu Üyeleri;
 
            Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ  (İ.K.)
            Dr. İbrahim PAÇACI (İ.P.)
            Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanları;
            Dr. Mehmet CANBULAT (M.C.)
            Dr. Ahmet GELİŞGEN (A.G.)
            İbrahim URAL (İ.U.)
 

Çalışmamızın; dinimiz, ülkemiz ve halkımız için yararlı olmasını yüca Allahtan temenni ederiz. ( dini kavramlar sözlüğü , diyanet yayınları , kitap , kavram sözlüğü kitabı ,  diyanet işleri başkanlığı yayınları , kavramlar sözlügü )
 
 Yazarlar
 Ankara


    Dini Kavramlar Sözlüğü

Edt. Doç. Dr. İsmail Karagöz, 3. Baskı, DİB. Yay. Ankara 2007.

Aynı zaman ve mekânı kullanmak mecburiyetinde olan insanların birbirleri ile iletişim içerisinde olmaları tabii bir zorunluluktur. Ortak anlam ifadelerinin kullanılmasıyla gerçekleşen iletişimin en sihirli araçları sözcüklerdir. İnsanların yaşam şekillerini, tarihsel özelliklerini, kültür vb. pek çok niteliklerini yansıtan sözcükler ve onların kullanım şekilleri uzun tarihsel süreçler içerisinde şekillenmektedir.

İnsanların doğru iletişim kurmaları için kullandıkları sözcüklerin ortak anlamlarının doğru bir şekilde bilinmesi zorunludur. Çünkü gönderilen iletinin kaynağında yüklenilen anlamın alıcıda da aynı çağrışım yapması için her iki cenahta da sözcüklere aynı anlamların yüklenmesi gerekmektedir.

Kelimeler sadece iletişim aracı işlevi görmezler. İnsanlar onlarla geçmişleri ve gelecekleri arasındaki köprüleri kurarlar, hayallerini, düşüncelerini de onların sayesinde ifadelendirirler. Çünkü bilinen kelimeler ve onların nitelikleri insanların algı alanının genişliğini, bilgilerinin enginliğini ve aynı zamanda düşünsel gelişmişliklerini ifade eder. İfadelendirilemeyen bilgilerin veya duyguların bireysel anlamı var kabul edilse de sosyal değerini bahsetmek mümkün olmayabilir. Bu bağlamda, bütün bilgisini ancak iki yüz-üç yüz kelime ile ifade edenle, hayatının her alanını binlerce kelimenin ifade ettiği anlam zenginliğine açan kişilerin dünyaları, özellikle düşünsel alanları hiçbir zaman mukayese kabul etmeyeceği aşikârdır.

Ortak kullanımı yaygın ve kelime dağarcığı zengin diller toplumların birlik ve gelecekleri için çok önemlidir. Çünkü kavramlardaki anlam bütünlüğündeki birlik sağlıklı ve doğru bir iletişimi ve dolayısıyla birbirlerini rahatlıkla anlayan ve anlaşan ortak yaşam alanlarının oluşmasına önemli katkı sağlar. Eğer aynı kavramlar farklı ifadeleri tanımlarsa yani trafikte kırmızı ışık birisi için dur diğeri için geç anlamı ifade ettiği zaman çıkacak kargaşanın aynısının zihinlerde, dolayısıyla sosyal hayatta yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Ayrıca doğru iletişim kurduğu kişiler ile insanlar diyaloglarını geliştirir ve onlarla ortak paylaşım alanları oluştururlar.

Her alanda hızlı değişimin hem bilimsel hem de kültürel etkilerinin derinden hissedildiği günümüzde maalesef dilimiz de etkilenmektedir. Bir asır önce kaleme alınan eserleri maalesef bu gün sözlüklerle anlamaya çalıştığımız gerçeği üzücü olmakla birlikte hâlin sıkıntılarını ortaya koyması açısından da çok anlamlı gözükmektedir.

Sözlük - kamus çalışmaları ifade etmeye çalıştığımız problemlerin giderilmesinde çok önemli veri kaynağını oluşturmaktadır. Bu bağlamda her ilim veya kendisine has özellikler içeren alanların kendi kavramlarını içeren sözlükleri, ıstılah kamuslarının olması da önemli olmaktadır. Her alanın kendi kavram dünyası vardır. O kavram dünyasında kelimeler yeniden anlamlanır ve farklı şekil ve mahiyetlere bürünür. Bu bağlamda din önemli bir alanı temsil etmektedir.

Din insanların hayatına yön vermede en önemli etkenlerden birisidir. Hem etkin alanı, hem de etki kaynağı ve hem de etki tarzı olarak diğer etmenlerden farklılıklar arz etmektedir. Onun kaynağı ilâhî, etki alanı insanın var olduğu her an ve alan, etki yeri insanın yüreğidir. İnananlar için onun içerdiği her düstur hayatın anlamlanması için olmazsa olmazlardan olup, gereğinin yerine getirilmesi hem bu dünya hem de ahiret yurdu için önemlidir. İnsan onunla olan ilişkisinin niteliğine göre manevî değerler kazanırken mahlûkatın en şereflisi veya aşağıların aşağısı arasında yer edinmektedir.

Dinin doğru anlaşılması bir anlamda murad-ı ilâhinin tam kavranabilmesi hayatiyet arz ettiği için İslâm’ın ilk günlerinden itibaren bu maksada matuf ciddî çalışmaların yapıldığı malumdur. Tefsir, hadis, fıkıh, kelâm vb. alanlardaki gayretler aynı şekilde Dinin kavramları bağlamında da sürdürülmüştür. Çünkü kavramların doğru anlamlandırılamaması tefsir, hadis, kelâm vb. çalışmalarda elde edilecek sonuçlarında maalesef murad-ı ilâhinin kastettiği olmayacaktır. Dolayısıyla öncelikle meramın doğru anlaşılması ve doğru ifadelendirilmesi önemlidir.

İslâm kültür tarihinde, kavramları konu edinen, “ta’rifat”, “kâmus”, “müfredât”, başlıklı eserlerin yazımı çok eskilere dayanmaktadır. Ragıb el-İsfehanî’nin Müfredât’ı, Seyyid Şerif Cürcânî’nin Ta’rifât’ı, Ebu Bekâ’nın Külliyyât’ı ve İbn Ebi’d-Dünya’nın risaleleri bunların meşhurlarındandır. Bu eserlerin ortaya çıkış dönemleri ve onlara atfedilen önem Din alanında kavramların doğru algılanmasının önemini ortaya koymaktadır.

Kavram bir fikri, bir bilim, sanat ve meslek dalını, bir konuyu anlatmak için kullanılan, o fikrin ve konunun ifade edilmesinde öne çıkan, sözlük anlamına ilâve olarak yeni ve farklı bir anlam yüklenmiş olan sözcüklere denir. Dinî kavramlar Kur’an ve hadislerde geçen iman, itaat, ibadet, tefsir, fıkıh, hadis, kelâm, tasavvuf, felsefe, ahlâk, iktisat, siyer, tarih, kıraat, tecvid gibi bilim dallarında kullanılan dinî içerikli kelimeleri ifade eder. Dinî kavramlar bir anlamda dini bilgiler demektir. İnsan ne kadar çok dini kavram biliyorsa dini bilgileri o nispet sağlam temellere oturacaktır. Dinî kavramların ifade ettiği anlamlar ne kadar sağlıklı kavranılıp öğrenilir ve anlaşılırsa dinî bilgi ve düşünce de o nispette sağlıklı kavranıp öğrenilmiş ve anlaşılmış olacaktır. Bu husus dinî kavramları öğrenmenin önemini ortaya koymaktadır.

Kavramların sadece bilim açısından değil, düşünme ve mantıkî muhakeme açısından da önemli olduğu aşikârdır. Doğru ve isabetli bir düşüncenin alt yapısını ancak doğru anlaşılan ve doğru ifade edilen kavramlar oluşturur. Kavramlara hâkim olmak eğitim ve öğretim açısından da büyük önem taşımaktadır. Tanıtmaya çalıştığımız eser de bu kıymetli özellik ve niteliklere haizdir. Eser de böyle bir düşüncenin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Âdeta küçük bir ansiklopedi mahiyetinde olan eserde dini kavramlar, ilmi bir üslûp ve anlaşılır bir dil ile kaleme alınmış ve geniş bir topluluğa hitap etmesi hedeflenmiştir.

Böyle bir eserin hazırlanması 25-29 Temmuz 2000 tarihleri arasında Saraybosna’da düzenlenen “Avrasya İslâm Şûrası Teşkilâtı” toplantısında dile getirilmiş ve bir öneri olarak karara bağlanmıştır.

İki bin civarında kavramın yer aldığı ve öğrenciler, din görevlileri ve dinin temel kavramlarını öğrenmek isteyen herkes için faydalı bir kaynak olacağı düşünülen eserin maddeleri Doç. Dr. Fikret Karaman, Doç. Dr. İsmail Karagöz, Dr. İbrahim Paçacı, Dr. Mehmet Canbulat, Dr. Ahmet Gelişgen ve İbrahim Ural tarafından kaleme alınmıştır.

Eserde temel olarak Kur’an ve hadisler esas alınmakta ve referans olarak sure ve ayet numaraları gösterilirken diğer kullanılan kaynaklar ise zikredilmemektedir. Maddeler yazılırken önce sözlük anlamı, sonra terim anlamı ve Kur’an’daki anlamı verilmiştir. Herhangi bir konu işlenirken konu içerisinde yer alan diğer kavramlar, ayrıca müstakil bir madde olarak ele alındığına işaret olmak üzere koyu yazılmıştır. Birden fazla kavram ile ifade edilen içerikler, aynı kökten gelen farklı kelimeler veya birbiriyle yakın ilişkili kavramlar bir maddede yazılmış ve diğer kavramlar bu maddeye atıfta bulunulmuştur. Maddeyi kimin yazdığını belirtmek amacıyla her maddenin sonunda parantez içerisinde o maddeyi yazanın ad ve soyadının ilk harfi yazılmıştır.

Bugün dinî meselelerimizi anlatırken de günümüz bilim ve anlayışındaki gelişmeleri asrın idrakine asrın kavramlarını da kullanarak sunmamız gerekmektedir. Bu minvalde yapılan çalışmalar, dinin doğru anlaşılması, hayata doğru aktarılması ve toplumsal geleceğimize yaptıkları anlamlı katkılar dolayısıyla çok kıymetlidir. Tanıtımını yapmaya çalıştığımız eser de bu açıdan oldukça anlamlıdır.

Not: Bu yazı, Diyanet Aylık Dergi  Eylül  2008 sayısında yayınlanmıştır.
 


Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Dini Kavramlar Sözlüğü adlı kitabı incele diniz.