Hadislerle İlim ve Hikmet BÜYÜK BOY KALIN 2 CİLT SET ŞAMUA İTİSAM

Kitap              Hadislerle İlim ve Hikmet, İmam Nevevi’nin Kırk Hadis Şerhi   
Yazar             İbn Recep El Hanbeli
Yayınevi         İtisam Yayınları
Tercüme         İshak Doğan
Kağıt - Cilt      2.Hamur, Ciltli, 2 Cilt takım
Sayfa - Ebat   1.125 sayfa, 17x24 cm
Yayın Yılı        2023
  
 
İtisam Yayınları Hadislerle İlim ve Hikmet kitabını incelemektesiniz.    
2 Cilt Hadislerle İlim ve Hikmet kitabı hakkında yorumları oku yup kitabın konusu, özeti, fiyatı, satış şartları hakkında bilgiyi geniş bir şekilde edinebilirsiniz.
 
Yaratan Rabbinin adıyla oku . O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır. Alak 1-2
 
 
     Rahman ve Rahîm olan Allah'ın adıyla
 
Bizi, İslam dinine ulaştıran, insanların en hayırlısı olan Rasûlullah'ın (sav) sünneti ile bize ikramda bulunan, kendisine itaate ve rızasını ka­zanmaya uygun işlerde muvaffak kılan Allah'a hamd olsun. Salât ve selâm, Allah'a ve vahyine iman eden, risaletini tebliğ eden, emaneti ye­rine getiren, ümmete nasihatte bulunan ümmî peygamber Muhammed'e (sav), onun âline, seçkin ve hayırlı ashabına ve kıyamet gününe kadar onlara güzel bir şekilde uyanların üzerine olsun.

Bu, değerli ve büyük bir kitaptır; Rasûlullah'ın (sav), az söz ile bir­çok manayı kastettiği, 'cevâmiu'l-kelîm' olan sözlerinden alınmış elli (50) hadisin şerhini içermektedir. Bu özellik, Allah'ın, Rasûlü'ne (sav) özgü kıldığı hususlardandır.

İmam Ebu Süleyman Hamd bin Muhammed bin İbrahim el-Hattâbî (ö. h. 388), Ğarîbu'l-Hadîs (1/64) adlı kitabında, Rasûlullah'ın (sav) 'cevâmiu'l-kelîm' olan sözlerinden bazılarına işaret etmiştir. O, şöyle der: "Allah, peygamberliğine yardımcı olması, risaletine işaret etmesi, Rasûlü'nü (sav) birçok ilmi çok az söz ile ifade etmesi için cevâmiu'l-kelîm sözlerle desteklemiştir. Böylece bu sözleri işiten kimselerin ezber­lemesi ve anlaması kolay olacaktır. Rasûlullah'ın (sav) hadislerindeki cevâmiu'l-kelîm olan sözleri inceleyen kimse, onları nitelendirebilmekten uzaktır. Ben, onlardan birtakım örnekler verdim. Senin için o sözle­rin arka planına işaret eden birtakım örnekler yazdım.

Bunlardan biri, dava ve hükümler konusundaki onun şu sözüdür: "Müminlerin kanları eşittir. En alt seviyedekinden de olsa, emânlarını tanırlar. Başkalarına karşı onlar tek bir el gibidirler." Bir diğer hadisi şudur: "Emanet, geri verilmeli; ödünç, iade edilmeli ve borç, ödenmelidir. Kefil de borçlu durumundadır." Çok az bir kelimeye sahip olan bu iki hadis, canlar ve mallar konusundaki hükümlerin hepsini içermektedir. Cevâmiu'l-kelîm sözlerden biri de şudur: "Allah'tan yakîn (kesin iman) ve afiyet isteyin." Bu kapsayıcı tavsiye üzerinde düşündüğünde, onun dünya ve âhiretin bütün hayırlarını kuşattığını görürsün. Nitekim âhirette en büyük mülk, yakîn; dünyada en büyük mülk ise afiyettir (sağlıktır). Yakîne sahip ol­mayan bütün itaat ve ibadetler, boştur. Afiyetin eşlik etmediği bütün nimetler de kederdir. Böylece vecizliğine ve kelimelerinin azlığına rağ­men bu sözün ilk bölümü din, diğer bölümü de dünya menfaatlerinin tamamını içermiş olmaktadır."

Daha sonra 'İbnu's-Salâh' diye bilinen Hafız Şeyhülislam Takiyuddîn Ebu Amr Osman bin Musa eş-Şehrezûrî (ö. 643 h.) konu ile ilgili bir eser yazmış ve buna, 'el-Ehâdîsu'l-Külliyye' adını vermiştir. Bu eserde, "Di­nin özü, bu hadisler üzerine kuruludur." denilen cevâmiu'l-kelîm olan hadisleri bir araya getirmiştir. Bu hadisler, veciz ve kapsamlı manalar içermektedir. Onun bu eseri, yirmi altı (26) hadisi içermektedir.

Daha sonra fakîh, zâhid ve büyük âlim Ebu Zekeriyya Yahya bin Şeref en-Nevevî (ö. 676 h.), İbnu's-Salâh'ın derlediği bu hadisleri aldı, üzerine ilavede bulunarak sayısını kırk ikiye (42) çıkardı. Bu kitabı­na da 'el-Erbeûn' (Kırk Hadis) adını verdi. Onun derlemiş olduğu bu hadisler meşhur oldu, onları ezberleyenlerin sayısı çoğaldı. Yüce Al­lah, bu eseri bir araya getiren kimsenin niyetinin bereketi ve amacı­nın güzelliği nedeniyle insanları bu eserden faydalandırdı. Yüce Allah, Nevevî'ye rahmet etsin.

Daha sonra Hafız İbn Receb, bütün bu hadislere, çeşitli ilimler ve hikmetleri içeren, cevâmiu'l-kelîm'den olan sekiz (8) hadis daha ekle­di, böylece hadislerin sayısı elliye (50) ulaştı. Sonra -ilim talebelerin­den bir grubun isteğine cevap olarak- yüce Allah'ın kendisine ihsan et­tiği ilimle birlikte bu hadislerin şerhini içeren bir eser yazma konusunda istiharede bulundu.

İbn Receb, bu şerhinde, hadislerin anlaşılması, garip kelimele­rin açıklanması, manalarının şerh edilmesi, farklı görünen durumla­rın uzlaştırılması, bu hadislerden çıkan hükümlerin beyan edilmesi ve âlimlerin bu konudaki ihtilaflarının ortaya konulmasına özen göster­miştir. Bu nedenle bu şerh, bize ulaşan en açık, en önemli ve en faydalı şerhlerden biri olmuştur.^[1]
 
İbn Receb, eserine, şerhte izlemiş olduğu usûlü açıkladığı kısa bir mukaddime ile başlamıştır. Mukaddimede şöyle der: "Bil ki, be­nim amacım, sadece bu özlü hadislerin içermiş olduğu kelimelerin an­lamlarını açıklamak değildir. Bunun için Şeyh Nevevî'nin (rh), saha­beden (Allah onlardan razı olsun) rivayet etmiş olduğu bu hadislerin râvilerinin hâl tercemelerinde sadece onun sözlerine bağlı kalmadım. Yine onun, hadisleri nispet etmiş olduğu kitaplarla da sınırlı kalmadım. Hadise işaret eden diğer manaları da zikrettim. Çünkü daha önce, tek amacımın, Rasûlullah'ın (sav) cevâmiu'l-kelîm olan hadislerinin mana­larını, bu hadislerin içerdiği âdâb, hikmetler, marifetler ve şer'î hüküm­leri açıklamak olmadığını söylemiştim.

Hadisin şerhine başlamadan önce, hadisin sıhhati, sağlam ya da za­yıf olduğunun bilinmesi için isnadına ince işaretlerde bulundum. Eğer Şeyh Nevevî'nin zikretmiş olduğu hadis dışında, konu hakkında başka hadisler varsa bunları da rivayet ettim. Eğer konu hakkında başka hadis yoksa veya ondan başka sahih bir hadis yoksa bütün bu hususlara da dikkat çektim."

Okuyucu, her hadisin ardından müellifin, hadisin açıklamasında şu konuları dile getirdiğini görecektir:


1-İmam Nevevî'nin, el-Erbaîn adlı eserini birçok âlim şerh etmiştir. Bu âlimlerden bazıları şunlardır:

1- Ebu'l-Abbas Ahmed bin Ferec bin Ahmed el-İşbilî (ö. 699 h.)
2- İbn Dakîk el-İyd diye bilinen İmam Ebu'l-Feth Takiyuddin Muhammed bin Ali bin Vehb (ö. h. 702). Bu eser basılmıştır. 3- İmam Necmuddin Süleyman bin Abdulkavî el-Hanbelî et-Tûfî (ö. 710 h.)
4- Tacuddin Ömer bin Ali el-Lahmî el-İskenderî el-Fâkihî (ö. 731 h.)
5- Vezinuddin Serica bin Muhammed el-Malatî (ö. 788 h.)
6- Sa'duddin Sa'd bin Ömer et-Taftazânî (ö. 791 h.). Bu eser basılmıştır.
7- Cemaluddin Yusuf bin Hasan et-Tebrîzî (ö. 804 h.)
8- İbnu'l-Mulakkan diye bilinen Hafız Siracuddin Ebu Hafs Ömer bin Ali bin Ahmed el-Ensârî (ö. 804 h.) 9- Muînuddin Abdurrahman bin Safiyuddîn (ö. h. 905)
9- Hafız Celâluddin Abdurrahman bin Ebu Bekr bin Muhammed es-Suyûtî (ö. h. 911)
10-Ebui-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Ali bin Hacer el-Mekkî el-Heysemî (ö. h. 973). Bu eser basılmıştır.
12- Muslihuddîn Muhammed es-Sa'dî el-İbâdî (ö. h. 979)
13- Nureddin Ali bin Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî el-Mekkî (ö. h. 1114). Bu eser basılmıştır.  


               1- Sahih, Müsned, Sünen, Mu'cem gibi hadis kitaplarından hadi­sin tahrici, rivayet yolları ve lafızlarının belirtilmesi, birbirleriyle kar­şılaştırılması, hadislerin sıhhatinin incelenmesi; sahih, hasen veya zayıf olarak hadisin sıhhat derecesinin açıklanması. Müellif (rh), bu konuda büyük bir âlimdir. Rivayet ve dirayet açısından hadis ilmi konusunda geniş bir bilgisi vardır. Zamanının büyük bir bölümünü bu konuyla ge­çirmiş ve bu özelliğiyle tanınmıştır. Bu konuda ondan daha üstün bir kimse görülmemiştir.

                 2-Hadisin manasını açıklayan Kur'an âyetlerini delil olarak gös­termesi. Âyetlerin kastettiği anlam konusunda seleften gelen rivayetleri nakleder. Âyetlerin anlaşılması konusunda ortaya koymuş olduğu delil­ler ilk sırada yer alır.

                 3-Şerhini yapmakta olduğu hadisin içerdiği manada gelen diğer hadisleri delil olarak göstermesi. Bu hadisleri, geldiği gibi nakleder, tek bir harfine bile dokunmaz. Kaynaklarından bu hadislerin tahrîcini belirtir. Bu da onun hıfzının kuvvetine, anlayışının inceliğine ve ilminin genişliğine işaret eden büyük bir özelliktir.

Bu hadislerden bir bölümü sahihtir ki, bu çoğunluğu oluşturur. Müel­lif, ya bu hadislerin kaynağını sahih hadis kitaplarının müelliflerine dayan­dırarak derecesini açıklar ya da bizzat hadisin sahih olduğunu belirtir. Bu hadislerden hafif zayıf olanlar da vardır. Müellif, çoğu zaman bu hadisle­rin zayıf olduğuna da dikkat çeker. Bu hadisler, ya "mutabaat ve şevâhid" türündendir ya da "akâid ve ahkâm" dışındaki konularla ilgilidir.

Yetkin imamlardan birçok kimse, zayıf hadislerin rivayetine ve çok zayıf olmadıkça onlarla amelde bulunulmasına izin vermiştir. Nitekim bu hadisler, amellerin fazileti, güzel ahlâk, kıssalar, vaazlar, teşvik ve korkutma (terğîb ve terhîb) gibi başlıklar altında yer alır.

         4-Hadisteki garîb kelimelerin açıklaması, bu konuda gelen hadis­lere dayanarak anlamının şerh edilmesi, tahsis, sınırlama, açıklama ve konu hakkındaki hadiste var olduğu düşünülen kapalılığın giderilmesi. Müellif, şerhte oldukça faydalı ve doyurucu açıklamalarda bulunmuş­tur. Dünya ve âhiret ile ilgili konularda insanın ihtiyaç duyduğu faydalı ve eşsiz ilimlerle eserini genişletmiştir.  

       5-Hadislerden çıkardan -ve mükellefin şiddetle ihtiyaç duyduğu-fıkhî hükümlerin açıklanması, bu hükümlerin sahabe, tabiîn ve kendisi­ne tâbi olunan imamlara nispet edilmesi. Bu da müellifin, selefin fetva­ları konusundaki geniş ilmine, onların ilmî eserleri konusundaki hıfzına işaret eder. Onlar, birtakım meselelerde içtihadda bulunur, onları anla­maya çalışır ve bu meselelerdeki amacı öğrenirlerdi. Bu meselelerden ihtilaf ettikleri konularda, her görüş bildiren kimse mutlaka delilini or­taya koyar. İbn Receb de ifade ettikleri arasında delil noktasında daha güçlü olanı ve nassa daha uygun olanı tercih eder.

          6- Hadisin şerhinin sonunda, hadis ile ilgili olarak ilmi, takvası ve verâsı ile nitelenen selef-i salihinden nakledilen hikmetli sözlerden bir bölümünü zikreder. Bunlar, insanların gönüllerine sızan ve daha iyiye gitmeleri konusunda onlarda gözle görülür bir değişime neden olan hik­metli sözlerdir. İlim ehlinden bazıları, bu kitabın genel olarak, ahlâk bölümleriyle birlikte özellikle İbn Receb'in hayatının büyük bir bölümünü temsil et­tiği görüşündedirler. Gerçekten de onun, bu kitapta zikrettiği ile kendisi hakkında anlatılanlar arasında güçlü bir ilişki vardır.
 
    Bu Şerhe Ait Önceki Baskılar
 
Daha önce bu şerhin baskısı, Hindistan'da, Amritsar'da yayınlan­dı. Ancak baskıda ne temel alınan nüsha ve ne de basıldığı yıl belir­tilmiştir. Eserin son sayfasında, musahhih Abdulğani ve Abdulvahid el-Ğaznevî'nin kalemiyle şu ifade yer alır: "Sağlam bir nüshayı ele ge­çirmemiz mümkün olmadığından, okuyucuların, birtakım hatalardan dolayı bizi mazur görmesini ümit ederiz. Yüce Allah, hatayı affeden ve gördüğü hataları düzelten kimselere merhamet etsin."

Sonra Mısır'daki Mustafa el-Bâbî el-Halebî Yayınevi, h. 1346 se­nesinde Hindistan baskısını temel alarak eseri tekrar bastı. Eser, önceki baskının hataları ve tahriflerini aynen taşıyordu. Baskıda temel aldığı­mız nüshayı, güzel bir el yazısı ile yazılmış bu nüsha ile karşılaştırdığı­mızda, bu hataların bini aştığını gördük.
 
Bu baskı -yani Mustafa el-Bâbî el-Halebî baskısı-, yayıncılar ta­rafından meşru olmayan bir yolla tamamen maddî kaygılar güdülerek yayınlanmış, kitapçılara dağıtılmıştı.

Merhum Ahmed Şâkir, bu şerhin sekiz hadisini dört risalede yayın­lamıştır. Bu risalelerde, dil ve hadisle ilgili konuları içeren kısa yorum­ların yanı sıra metnin tahkiki ile yetinmiştir.

Daha sonra Şeyh Muhammed el-Ahmedî Ebu'n-Nûr, Daru'l-Kütübü'l-Mısriyye'de bulunan birkaç nüshaya dayanarak bu şerhin tah­kikini gerçekleştirmiştir. Bu eser, 1388/1969 yılında, yirmi (20) hadisin şerhini içeren iki bölüm halinde yayınlanmıştır. Sonra eserin geri kalan bölümünün yayınlanması durdurulmuş, günümüze kadar beşte üçlük bölümü yayınlanmadan kalmıştır.

Bu çalışmaya başladığım ilk sıralarda, müellifin engin bilgisinin, ince anlayışının, rivayet, dirayet ve kavram konusunda hadis ilimlerindeki geniş ilminin görüldüğü bu şerhin tahkikine karşı güçlü bir is­teğim vardı. Ancak bu istek, beni, güvenebileceğim sağlam bir nüsha olmadıkça eseri tahkik etmekten alıkoydu. Sonra Allahu Teâlâ, yirmi yıl veya daha uzun bir süreden sonra bu isteğimi gerçekleştirme imkânı verdi.
Birbirleriyle karşılaştırabildiğim, tashih edilmiş, güzel bir şekil­de yazılmış birkaç orijinal nüshayı gördüm. Bunların hepsi de müellifin (rh) dönemine yakın idi. Hamd, Allah'adır; doğru yolda bizi başarılı kılmasını ve ihsanını artırmasını dileriz.
 
Amman
22/10/1410 h.
17/5/1990 m
 
 
İtisam Yayınları 2 Cilt Hadislerle İlim ve Hikmet kitabı nı incele diniz.