Kitap İslamda Ticaret Fıkhi ve Ahlaki Yönleriyle
Yazar Prof. Dr. Hüsameddin Affane
Tercüme Yrd. Doç. Dr. Servet Bayındır
Yayınevi Polen Yayınları
Kağıt - Cilt Şamua kağıt - Ciltli
Sayfa - Ebat 432 Sayfa - 17x24 cm
Polen yayınları, Prof. Dr. Hüsameddin Affane tarafından yazılan İslamda Ticaret Fıkhi ve Ahlaki Yönleriyle adlı kitabı incelemektesiniz.
İslamda Ticaret Fıkhi ve Ahlaki Yönleriyle kitabı hakkında yorumları okuyup kitabın konusu, özeti, fiyatı, satış şartları ve bilgiyi geniş bir şekilde edinebilirsiniz.
Yaratan Rabbinin adıyla oku . O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır. Alak 1-2
Çevirenin Önsözü
Değerli okuyucu! İnsanoğlunun yeryüzü serüveninin başlangıcından haber veren ayet-i kerimede Yüce Allah, dünyanın yerleşilip belli bir süreyle yaşanılacak bir mekân olduğunu bildirir
9. İnsanın yeryüzünde hayatını sürdürebilmesi için beslenme, barınma, giyinme ve güvenlik ihtiyaçlarını gidermesi gerekir. Bu tür ihtiyaçlar ise genel olarak mallarla karşılanır. Tabiatta doğal halde bulunan malların çok azı ihtiyaçları doğrudan karşılar niteliktedir. Bu sebeple mal denince daha çok üretilmiş mal ve hizmetler kastedilir.
İnsanoğlu ihtiyaç duyduğu bütün malları kendisi üretemeyeceğine göre, başkalarının ürettiği mallara bir şekilde ulaşmak durumundadır. Bu; ya savaş, gasp, hırsızlık, dolandırıcılık, aldatma gibi yollarla ya da üretim fazlası malın verilip karşılığında ihtiyaç duyulan malın alınmasıyla olur. İslam'da, savaşa olağanüstü hallerde ve ancak can, mal, din ve vatanın korunması uğrunda izin verilmiştir
10. Gasp, hırsızlık, aldatma ve dolandırı-
9 el-Bakara, 2/ 36.
10 el-Mümtehine, 60/ 9; el-Hacc, 22/ 39.
cılık gibi haksız filler ise kesin olarak yasaklanmıştır. Dolayısıyla bu tür yollar meşru bir mal ve hizmet temini yöntemi olamaz. Geriye üretim fazlası malın verilip karşılığında ihtiyaç duyulan malın alınması yöntemi kalmaktadır ki buna da ticaret denir.
İlkçağlardan itibaren belirli yer ve zamanlarda oluşturulan piyasalarda (pazarlar, panayırlar, borsalar) insanlar bir araya gelmiş, çeşitli yöntemlerle mal ve hizmet alış verişinde bulunmuşlardır. Gittikçe bir koy haline dönüşen günümüz dünyasında ise, ulaşım ve iletişim teknolojisinin de katkılarıyla, geçmiştekilere ek olarak, elektronik ortamlarda yeni ve çok değişik tekniklerle milyonlarca Liralık alış veriş işlemleri yapılmaktadır.
Kur'an hibe, miras, ganimet gibi istisnaî haller dışında malların el değiştirme yöntemini alış veriş olarak gösterir11. Bunun yolu da karşılıklı rızaya dayalı ticarettir12. Bir ayet-i kerime'de, herhangi bir yerleşim biriminin ekonomik refahının güvenlik ve ekonomik tatminden geçtiği bildirilmiş13, başka bir ayet-i kerime'de, "Namazı kılınca yeryüzüne dağılın ve Allah'ın lütfundan isteyin"14 buyurularak ticaretin önemine vurgu yapılmıştır.
Kendisi de birtüccarolan Hz. Peygamber (s.a.v.) bir hadislerinde: "Emin ve dürüst müslüman tacir kıyamet günü şehitlerle birlikte olacaktır15" buyurmuş; "En temiz kazanç hangisidir?"
11 el-Bakara, 2/ 275.
12 en-Nisâ, 4/29.
13 en-Nahl, 16/112.
14 el-Cum'a, 62/10.
15 Tirmizî, "Büyü", 4.
şeklindeki bir soruyu ise;" El emeği ve helal olan bütün alış veriş yöntemlerinden elde edilen kazançtır"16 şeklinde cevaplandırmış ve müslümanları ticarete teşvik etmiştir.
Müslümanlar bir yandan ticaret yapmaya teşvik edilirken diğer yandan da İslam'ın getirdiği ilkelere aykırı davranmamaları noktasında şiddetle uyarılmışlardır. İslam alimleri, Kur'an-ı Kerim ve hadislerde ortaya konulan ilkelerden yola çıkarak, ticarete ilişkin kuralları helallik, haramlık ve mekruhluk noktasından en ince ayrıntısına kadar ele almış; insanlığın dikkatine sunma çabası içerisinde olmuşlardır.
İşte orijinal adı Fıkhu't-tâciri'l-müslim ve âdâbuhuolan bu kitap da, İslam'ın ticarete verdiği önem, çeşitli alış veriş yöntemleri ve Müslüman iş adamının donanması gereken ahlakî meziyetlerin ayrıntılı şekilde ele alındığı eserlerden biridir. Eserde geleneksel alış veriş ve finansman yöntemlerine ek olarak faiz, borsa, hisse senedi alım satımı, murabaha, mudâraba, müşâreke, leasing (finansal kiralama), teverruk, kredi kartı, kambiyo ve diğer bankacılık işlemleri gibi çağdaş alış veriş ve finansman yöntemleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca ticaret malları, ortaklıklar ve hisse senetlerinin zekâtının hesaplanma yöntemleri incelenmiştir.
Eserin bir kısım bölümlerinde, müellifin yaşadığı bölgenin siyasi ve kültürel ortamının etkisi hissedilmektedir. Öncelikle eserde, akademik üsluptan ziyade İslam'ın ticari hayata ilişkin
16 et-Tabrânî, el-Mu'cemu'l-evsat, VIII, 47.
ilkelerini önemseyen kitlelerin muhatap alındığı görülmektedir. Bu nedenle tercümede yazarın maksadı göz ardı edilmeksizin küçük tasarruflara gidilmiştir. Örneğin; kitabın orijinalinde para birimi olarak ABD Doları ve İsrail Şekeli kullanılmışken biz bunları Lira olarak çevirdik. Eserde bilimsel kaygıdan çok, mesajın hedef kitleye ulaştırılması amaçlandığından ayet, hadis ve klasik eserlere yapılan atıflarda kaynak verilmemiştir. Tercümede bütün bu atıfların kaynak taraması yapılmış ve akademik üsluba uygun olarak dipnotlandırmaya gidilmiştir. Ayrıca müellif tarafından dile getirilen fakat bizim katılmadığımız bazı görüşler aynen tercüme edilerek bir kısmı metin içinde verilmiş bir kısmı ise dipnota indirilmiştir. Katılmadığımız konulara ilişkin görüşlerimiz dipnotlarda (mütercim) imzasıyla verilmiştir.
Sonuç olarak böyle değerli bir eseri insanlığın hizmetine sunması ve Türkçe'ye çevirisine müsaadelerinden ötürü değerli ilim adamı Prof. Dr. Hüsameddin Affâne'ye şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca, bu eseri yayımlayarak Türk okuyucusuna ulaşmasındaki katkılarından dolayı Karınca-Polen yayınlarına teşekkürü bir borç biliyorum.
İnsanoğlunun emek ve alın terinin sömürülmediği, paranın helal yöntemlerle kazanılıp yine helal yöntemlerle harcandığı; hak, adalet, güvenlik ve barışın hâkim olduğu bir dünyanın kurulması ümidiyle... ( polen yayınları , islamda ticaret kitabı, polen yayınevi , islamda ticaret kitabı , karınca yayınları , islamda ticaret kitabı )
Yrd. Doç. Dr. Servet BAYINDIR
Nisan-2007, İstanbul
Yazarın Önsözü
Hamd Allah'a mahsustur. O'na hamd eder, yardımı yalnız O'ndan dileriz. Nefislerimiz ve amellerimizin kötülüklerinden Allah'a sığınırız. Allah'ın yola gelmiş kabul ettiği kişiyi hiç kimse sapık sayamaz. Allah'ın sapık saydığı kişiyi de hiç kimse doğru yolda kabul edemez. Ben kesin olarak inanırım ki, Allah'tan başka ilah yoktur. O tektir; ortağı yoktur. Muhammed (s.a.v.) O'nun kulu ve Elçisidir.
Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Allah'tan gereği gibi sakının. Ancak Müslüman olarak can verin."17 "Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üretip yayan Rabbinizden sakının. Adını kullanarak birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah'tan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının. Şüphesiz Allah sizin üzerinizde gözetleyicidir".18 "Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin ki, Allah işlerinizi düzeltsin ve
17 Âl-i îmrân, 3/102.
18 en-Nisâ,4/l.
günahlarınızı affetsin. Kim Allah ve Rasûlüne itaat ederse büyük bir kurtuluşa ermiş olur."19
Bu kitapta insanımızın dinî yönlerini bilmesi gereken ticaret gibi önemli bir konu incelenmiştir. Zira ticaret, toplumun ekonomik hayatının omurgasını oluşturur. Bu sebeple işadamı kardeşlerimizin işhayatı ve diğer ilişkilerinde ihtiyaç duydukları dinî konuların en önemlilerini inceleyen birkitap hazırlamayı arzuladık. Bu kitap Müslüman işadamına rehberlik niteliğinde olup, alış verişle ilgili dinî hükümlerle bu konudaki adab-ı muaşeret kurallarını içermektedir. Kitabımızda öncelikle, konuyla ilgili çok sayıda ayet ve hadise yer verdi; onu âdeta bu ayet ve hadislerle süsledik. Konuların anlatımında kolay ve sade bir dil kullanmaya özen gösterdik. Ele aldığımız konuların ihtilaflı olanları arasında tercihde bulunduk. Bunu yaparken dinî deliller yanında çağdaş ve kadim fukahanın görüşlerinden de yararlandık. Kitabımızda günümüz işadamlarının ticari işlemlerinde başvurdukları birçok çağdaş yöntem incelendi. Özellikle faiz ve faizli bankalarla ilişkiler konusu üzerinde durduk. Çünkü bu konu, işadamları arasında yaygınlaşmış ve kendisinden sıklıkla bahsedilir bir konu haline gelmiştir.
Önsözü bitirirken din muameledir özdeğişini tekrar hatırlatmak isterim. Bu ifade anlamı bakımından son derece isabetlidir. Kitapta zikrettiğimiz birçok delil de bu ifadenin doğru-
19 el-Ahzâb, 33/70-71.
luğunu göstermektedir. Tarihte
Müslüman işadamlarının güzel ve dürüst davranışları milyonlarca insanın İslâm'ı seçmesine neden olmuştur. Müslüman işadamı, mensubu olduğu
dinin aynı zamanda davetçisidir; O yaşamı ve insanlarla olan güzel ilişkileriyle Allah'ın dininin tebliğcisidir. Bu işi sözle olmasa bile davranışlarıyla yapar. Bir kısım ilim adamı "tacir" kelimesini şu şekilde açıklamıştır: Bu kelimedeki "Te" takvayı, "Elif" güvenilirliği, "Cim" köprülük vazifesini, "Ra" acıma duygusunu ifade eder. Dolayısıyla
Müslüman tacir: Takvalı, güvenilir, insanlar arasında köprü vazifesi gören ve acıma duygusuna sahip bir kişidir. İşadamlarımızın bu gibi güzel vasıflarla donanmalarını ve hem doğru yolda olan hem de geçmişte o doğru yola çağıran
tüccarlar gibi olmalarını Yüce Rabbim'den niyaz ediyorum.
Temas etmek istediğim diğer bir konu da, bu
kitabın İslam'ın sosyal hayata ilişkin düzenlemelerini (fıkıh) iş ve sanat erbabına tanıtarak onlara benimsetmeyi hedefleyen
kitaplar serisinin ilki olduğudur.
Yüce Rabbim'den beni söz ve eylemlerimde hayırla rızıklandırmasını niyaz ederim. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) ve onun âl ve ashabına sonsuz salât ve selâm olsun.
Prof. Dr. Hüsameddîn Affâne
Kudüs, Haziran 2005
KONU İLE İLGİLİ AYET VE HADİS MEALLERİ
Yüce
kitabımız Kur’an-ı Kerim’de alış verişle ilgili olarak şöyle buy burulur:
-“Allah alım satımı helal kıldı.”1
-“Namazı kılına yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan nasibinizi arayın. Allah’ı çokça anın; umulur ki kurtulursunuz.”2
-“Onlar, ne
ticaret ne de
alış verişin kendilerini Allah’ı anmaktan, namaz kılmaktan ve zekat vermekten alıkoymadığı kişilerdir. Onlar, kalplerin ve gözlerin allak bullak olduğu bir günden korkarlar.”3
-“Faiz yiyenler, şeytanın peşine takılıp aklını çeldiği kimselerin davranışından farklı bir davranış göstermezler. Bu onların, “alım satım da tıpkı faizli işlem gibidir” demeleri sebebiyledir. Oysa Allah alım satımı helal, faizli işlemi haram kılmıştır. Her kime Rabbinden bir öğüt ulaşır da, faize son verirse, geçmişte olanı kendinindir. Onun işi Allah’a aittir. Kim de devam ederse, onlar cehennem ehlidirler. Hep orada kalacaklardır. Allah faizi eksiltir, sadakaları arttırır. Allah nankör günahkarların hiç birini sevmez. Kimler inanır, iyi işler yapar, namazı kılar ve zekatı verirse; onların Rabbleri katında ödül vardır. Onlar için ne bir korku, ne de bir üzüntü vardır. Müminler! Allah’tan korkun! Eğer inanmış kişilerseniz faizden geriye kalanı bırakın! Bunu yapmadınız mı, bilin ki, Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz yüzesiniz. Tevbe ederseniz, ana mallarınız sizindir. Böylece ne haksızlık etmiş, ne de haksızlığı uğramış olursunuz.”4
Hz. Peygamber (s.a.v.) de ticaretle ilgili olarak şöyle buyurmuştur:
-“Yüce Allah alırken, satarken ve ödemede bulunurken kolaylık gösterilmesini sever.”5
-“Doğru ve güvenilir tüccar, ahrette peygamberler, sıdıklar ve şehitlerle birlikte olacaktır.”6
-“Allah faizi yiyene, yedirene, katipliğini ve şahitliğini yapana lanet eder. Çünkü onların tümü günaha katılma konusunda aynıdırlar.”7
-“Bir gün Allah’ın Elçisi (s.a.v.): “Ey Tüccarlar!” diye seslendi. Herkes başını kaldırıp ona yönelince şöyle buyurdu: “
Tüccarlar kıyamet gününde günahkar olarak yargılanacaklardır. Ancak Allah’tan korkan, iyilik yapan ve sadaka verenler bunun dışındadır.”8
Karınca Polen yayınları İslamda Ticaret kitabı nı incele diniz.