Kuranı Kerim Lugatı, Mucemül Müfehres

Yaratan Rabbinin adıyla oku . O, insanı " alak " dan yarattı. Oku, Senin Rabbin en cömert olandır. Alak 1-2
 

     Kuranı Kerim Lugatı Mucemül Mufehres

 
Bir çok delillerle sabittir ki, Kur´an ;
 
Allah (c.c.) kelamı olup beşerin iktidarının üstündedir. Beyan ve ifadeleri, kâinat hakikatlerini içerir ve İlahi sırları açıklamaktadır. Kelam ve kelimelerinin mana ufkundan ancak beşer nazarı miktarınca faydalanabilir.

Kur´an-ı Kerim Lugatı, Kur´an´da geçen kelimelerin her birinin tek tek mealini içeren eşsiz bir eserdir. Mucemül Müfehres tercümesi olup, baştan incelenerek yapılan ilaveler ve sonuna konan fihristle anlaşılması kolay bir kitap haline getirilmiştir.

Kur´an´da geçen kelime, kavram ve deyimlerin anlamlarıyla birlikte hangi surede ve ayette geçtiğini alfabetik olarak gösteren mükemmel bir kaynak...


            MUKADDEME
 
Kur'anın her bir dersinde muhtelif insan tabakalarını irşad eden mana külliyeti  bulunması, Kur'an'a has bir hususiyettir.
 
«... Kur'an-ı Hakim, her asırdaki tabakat-ı beşerin herbir ta­bakasına güya doğrudan doğruya o tabakaya hususî müteveccihdir, hitab ediyor. Evet, bütün benî-âdeme bütün tabakatiyle en yüksek ve en dakik ilim olan îmana ve en geniş ve nuranî fen olan Mârifetullaha ve en ehemmiyetli ve mütenevvi maârif olan ahkâm-ı İs-lâmiyeye davet eden, ders veren Kur'an ise, her nev'e, her taifeye muvafık gelecek bir ders vermek elzemdir. Halbuki, ders birdir, ay­rı ayrı değil. Öyle ise, aynı derste tabakat bulunmak lâzımdır. De-recâta göre herbiri, Kur'anın, perdelerinden bir perdeden hisse-i der­sini alır...» (Sözler mecmuasından)
 
«... Kur'an-ı Hakimin Kelâm-ı Ezelîden gelmesi ve bütün asır­lardaki bütün tabakat-ı beşere hitab etmesi hasebiyle, mânasında bir câmiiyet ve külliyet-i harika vardır. İnsandaki akıl ve lisan gi­bi, bir anda yalnız bir meseleyi düşünmek ve yalnız bir lâfzı söyle­mek gibi cüz'î değil, göz misillü muhît bir nazara sahip olmak gibi, Kelâm-ı Ezelî dahi, bütün zamanı ve bütün tâife-i insaniyeyi nazara alan bir külliyette bir kelâm-ı İlâhîdir. Elbette Onun mânâsı, beşer kelâmı gibi cüz'î bir mânaya ve hususî bir maksada münhasır değildir. Bu sebepten, bütün tefsirlerde görünen ve sarahat, işaret, re­miz, ima, telvih, telmih gibi tabakalarla müfessirînin beyan ettik­leri mânalar, kavaid-i Arabiyeye ve usul-ü nahve ve usul-ü dine muhalif olmamak şartıyle, o mânalar, o kelâmdan bizzat muraddır, maksuddur...» ( î'şarat-ül î'caz tefsirinden )
 
Kur'an mu'cize ve Allah kelâmı olduğunu gösteren delillerden birisi olan (tahaddi) mes'elesidir. Yani bütün insanları Kur'anın bir mislini yapmaya davet etmesine karşı, beşerin aciz kalmasıdır, şöyle ki:           
 
«Hazret-i Mûsâ Aleyhisselâm'ın zamanında sihrin revacı oldu­ğundan, mühim mu'cizatı ona benzer bir tarzda geldiği ve Hazret-i îsâ Aleyhisselâm'ın zamanında ilm-i tıb revaçta olduğundan mu'ci-zatının galibi o cinsten geldiği gibi, Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtü vesselâm'ın dahi zamanında Cezîret-ül Arab'da en ziyade revaçda dört şey idi:
 
Birincisi: Belagat ve fesahat.
 
İkincisi: Şiir ve hitabet.
 
Üçüncüsü: Kâhinlik ve gaibten haber vermek.
 
Dördüncüsü: Hâdisat-ı mâziyeyi ve vâkıat-ı kevniyeyi bil­mek idi.
 
İşte Kur'an-ı Mu'ciz-ül-Beyan geldiği zaman, bu dört nevi ma­lûmat sahiplerine karşı meydan okudu:
 
Başta ehl-i belagata birden diz çöktürdü. Hayretle Kur'an'ı" din­lediler.
İkincisi ehl-i şiir ve hitabet, yâni muntazam nutuk okuyan ve güzel şiir söyleyenlere karşı öyle bir hayret verdi ki, parmaklarını ısırttı. Altun ile yazılan en güzel şiirlerini ve Kâ'be duvarlarına medâr-ı iftihar için asılan meşhur «Muallekat-ı Seb'â» larını indirtti, kıymetten düşürdü.
 
Hem gaibden haber veren kâhinleri ve sâhirleri susturdu. Onla­rın gaybi haberlerini onlara unutturdu. Cinnîlerini tardettirdi. Kâ­hinliğe hatime çektirdi.
 
Hem ümem-i sâlifenin vekayiine ve hâdisat-ı âlemin ahvâline vâkıf olanları hurâfattan ve yalandan kurtarıp, hakikî hâdisat-ı mâziyyeyi ve nurlu olan vekayi-i âlemi onlara ders verdi.
 
îşte bu dört tabaka, Kur'an'a karşı kemâli hayret ve hürmetle, onun önüne diz çökerek şâkird oldular. Hiçbirisi, hiçbir vakit birtek sûreyle muârazaya kalkışamadılar...
 
Eğer denilse: Nasıl biliyoruz ki, kimse muâraza edemedi ve muâraza kabil değil?
 
Elcevap: Eğer muâraza mümkün olsaydı, herhalde teşeb­büs edilecekti. Çünki muârazaya ihtiyaç şedit idi. Zira dinleri, mal­ları, canları, iyalleri tehlikeye düşüyor. Muâraza edilseydi kurtulur­lardı. Eğer muâraza mümkün olsaydı, herhalde muâraza edecekti­ler. Eğer muâraza edilseydi, muâraza taraftarları kâfirler, müna­fıklar çok, hem pek çok olduğundan herhalde muârazaya taraftar çıkıp iltizam ederek, herkese neşredeceklerdi. —Nasıl ki islâmiyetin aleyhinde herşeyi neşretmişler.— Eğer neşretseydiler ve muâraza olsaydı; her halde tarihlere, kitaplara şa'şaalı bir surette geçecek­ti. îşte meydanda bütün tarihler, kitaplar; hiçbirisinde Müseyllme-i Kezzâb'ın birkaç fıkrasından başka yoktur. Halbuki Kur'an-ı Ha­kim, yirmiüç sene mütemadiyen damarlara dokunduracak ve ina­dı tahrik edecek bir tarzda meydan okudu.
 
Ve der idi ki:
 
«Şu Kur'an'ın, Muhammed-ül-Emin gibi bir ümmiden nazîrini yapınız ve gösteriniz. Haydi, bunu yapamıyorsunuz; o zat ümmi olmasın, gayet âlim ve kâtip olsun. Haydi bunu da getiremiyorsunuz; birtek zât olmasın; bütün âlimleriniz, beliğleriniz toplansın, bir­birine yardım etsin, hattâ güvendiğiniz âliheleriniz size yardım et­sin. Haydi bununla da yapamıyacaksınız; eskiden yazılmış beliğ eserlerden de istifade edip, hattâ gelecekleri de yardıma çağırıp, Kur'an'ın nazîrini gösteriniz, yapınız. Haydi bunu da yapamıyorsu­nuz; Kur'an'ın mecmuuna olmasın da, yalnız on sûresinin nazîrini getiriniz. Haydi on sûresine mukabil hakiki doğru olarak bir nazire getiremiyorsunuz; haydi hikâyelerden, asılsız kıssalardan terkip edi­niz. Yalnız nazmına ve belagatına nazire olsun getiriniz. Haydi bu­nu da yapamıyorsunuz, birtek sûresinin nazîrini getiriniz. Haydi sûre uzun olmasın, kısa bir sûre olsun nazîrini getiriniz. Yoksa; din, can, mal, iyâlleriniz; dünyada da, âhirette de tehlikeye düşecektir!»
 
İşte, sekiz tabakada, ilzam suretinde, Kur'an-ı Hakim yirmiüç senede değil, belki bin üçyüz senede bütün ins ve cirme karşı bu meydanı okumuş ve okuyor. Halbuki evvelki zamanda o kâfirler can, mal ve iyâlini tehlikeye atıp en dehşetli yol olan harb yolunu ihtiyar ederek, en kolay ve en kısa olan muâraza yolunu terkettiler. Demek muâraza yolu mümkün değildi...
  
 
                KUR'AN KELİMELERİNİN ANAHTARI

 
İşte hiçbir âkil, hususan o zamanda Cezîret-ül-Arabdaki adam­lar, hususan Kureyşîler gibi zeki adamlar; birtek edibleri, Kur'an'ın birtek sûresine nazire yapıp Kur'an'ın hücumundan kurtulmasını te'min ederek, kısa ve kolay yolu terkedip can, mal, iyâlini tehlike­ye atıp en müşkilâtlı yola sülük eder mi?
 
Elhasıl: Meşhur Câhız'ın dediği gibi: «Muâraza-i bilhurûf mümkün olmadı, muharebe-i bissüyûfa mecbur oldular...»
 
Eğer denilse: Bâzı muhakkik ulema demişler ki: «Kur'­an'ın bir sûresine değil; birtek âyetine, hattâ birtek cümlesine, hat­tâ birtek kelimesine muâraza edilmez ve edilmemiş.» Bu sözler mü­balâğa görünüyor ve akıl kabul etmiyor. Çünki beşerin sözlerinde Kur'an cümlelerine benziyen çok cümleler var. Bu sözün sırr-ı hik­meti nedir?
 
El c e v a p : İ'caz-ı Kur'an'da iki mezheb var:
 
Mezheb-i ekser ve râcih odur ki, Kur'an'daki letâif-i belagat ve mezâyâyı meâni, kudret-i beşerin fevkindedir.
 
İkinci mecruh mezheb odur ki: Kur'anın bir sûresinemuâraza, kudret-i beşer dahilindedir. Fakat Cenâb-ı Hak, mu'cize-i Ahmediye (A.S.M.) olarak men'etmiş. Nasılki bir adam ayağa kalkabilir, fakat eser-i mu'cize olarak bir Nebî dese ki: «Sen kalkamıyacaksın!» o da kalkamazsa, mu'cize olur. Şu mezheb-i mercûha «Sarfe» Mez­hebi denilir. Yâni Cenâb-ı Hak cin ve insi men'etmiş ki, Kur'anın bir sûresine mukabele edemesinler. Eğer men'etmeseydi, cin ve ins bir sûresine mukabele ederdi, işte şu mezhebe göre, «Bir kelimesine de muâraza edilmez.» diyen ulemanın sözleri hakikattir. Çünki, ma­dem Cenâb-ı Hak i'caz için onları men'etmiş; muârazaya ağızlarını açamazlar. Ağızlarını açsalar da; izn-i îlâhi olmazsa, kelimeyi çıka­ramazlar.
 
 
Amma mezheb-i râcih ve ekser olan mezheb-i evvele göre dahi, o ulemanın beyan ettiği fikrin şöyle bir ince vechi vardır, Kur'an-ı Hakimin cümleleri, kelimeleri birbirine bakar. Bâzı olur bir kelime, on yere bakar; onda, on nükte-i belagat, on münasebet bulunuyor. Nasılki îşârât-ül î'caz namındaki tefsirde, Fâtiha'nın bâzı cümleleri içinde ve  (………  ….)  içinde, şu nüktelerden bâzı numuneleri göstermişiz.  Meselâ: Nasılki münakkaş bir saray­da, müteaddit, muhtelif nakışların düğümü hükmünde bir taşı, bü­tün nakışlara bakacak bir yerde yerleştirmek, bütün o duvarı nükuşiyle bilmeye mütevakkıftır. Hem nasılki, insanın başındaki göz-bebeğini yerinde yerleştirmek, bütün cesedin münasebatıını ve ve zâif-i acibesini ve gözün o vezâife karşı vaziyetini bilmekle oluyor.
 
Öyle de: Ehl-i hakikatin çok ileri giden bir kısmı, Kur'an'ın kelimatında pek çok münasebatı ve şâirâyetlere, cümlelere bakan vücuhları, alâkaları göstermişler. Hususan ulema-i ilm-i huruf daha ileri gidip, bir harf-i Kur'an'da, bir sahife kadar esrarı, ehline beyan ede­rek isbat etmişler. Hem madem Hâlik-ı Külli Şey'in kelâmıdır; her bir kelimesi, kalb ve çekirdek hükmüne geçebilir. (Etrafında, esrar­dan müteşekkil bir cesed-i mâneviye kalb ve bir şecere-i mâneviyeye çekirdek hükmüne geçebilir.

İşte insanın sözlerinde, Kur'an'ın kelimeleri gibi kelimeler, belki cümleler, âyetler bulunabilir. Fakat Kur'an'da, çok münasebat gözetilerek bir tarz ile yerleştirildiği yer­de; bir ilm-i muhit lâzım ki, öyle yerli yerine yerleşsin.»  ( Mektubat Mecmuasından )
 
Daha bunun gibi pek çok delillerle sabittir ki, Kur'an Allah ke­lâmı olup beşer iktidarının üstündedir. Beyan ve ifadeleri kâinat hakikatlarını ihata ve İlâhî sırları tazammun etmiştir. Kelam ve ke­limelerinin mana ufkundan, beşer nazarı ancak varabildiği mikta­rını görür. Şimdi de hazırladığımız bu kitabın hususiyetlerine ge­lelim :
 
Bu kitapta sadece Kur'an kelimelerinin lügavi manalarını ter-ceme ettik. Hatta şunu itiraf etmemiz gerekir ki, Kur'an kelimeleri­nin her türlü lügavi manada bile bir çok manalara gelmesi muhte­mel olan kelimelere ancak bir veya birkaç mana verebildik ve bu­nu şu şekilde ifade ettik: Bu lafız bu âyette şu manalarda olması muhtemeldir. Halbuki o lafız belki daha bir çok manaları da tazam­mun ediyor ve Kur'anın vüs'at-i meanisi, Onun bir esrar-ı hakaik ve bir kenz-i namütenahi olduğuna delalet eder. Bu noktadan ba­kılırsa Kur'an, mananın zenginliği cihetiyle bir umman-ı bipayandır. Bu yüzden alimlerimiz ve müfessirlerimiz âyetlere mana verir­ken şu sıralamay'a ihtiyaç hissetmişlerdir: Mana-yı sârihî, Mana-yı işarı, Mana-yı mecazî, Mana-yı remzî, Mana-yı ibhamî, Mana-yı ta­savvuf, Mana-yı ledünnî... Hem de bütün bu manaların hak oldu­ğu hususunda ittifak ederek demişlerdir ki: Kur'an sadece Mana-yı sarihi ile ifade edilecek ve izahı yapılacak bir kitab değildir. Lügavi bir mana olan sarih manasından başka daha bir çok manaları muh­tevidir ve yerine göre muhtelif manalar alması onun ulviyetini, kıy­metini ve manaca zenginliğini gösterir...
 
îşte biz bu kitapta Kur'an'ın sarih mananın anlaşılmasında ve Kur'an lisanına aşinalık isteyen ehline yardımcı olmasını düşündük...
 
Bunun için hiçbir âyetin ve hiçbir lafzın fıkhi hükmü budur, di­yerek kafi bir ifade kullanmadık; bu âyetten çıkan hüküm budur, yahud bu kelimeden bu hüküm çıkarılmıştır, diye de bir izahta bu­lunmadık. Nasih ve mensuhâyetlere de işaret etmedik...
 
Elhasıl: Herkes tefekkür ve tefeyyüz gibi manevî dersleri Kur'-an'dankabiîiyetince istifade ederken, ahkâm-ı Kur'aniyeyi ancak şe­riat kitablarından öğrenecektir, diye tekrar hatırlamakla son veri­yoruz...  ( kuranı kerim lugatı, mahmut çanga kuranı kerim lugatı mucemül mufehres kitap oku, timaş mucemül mufehres islami kitap satış, kuran lugatı timaş yayınları, tercümesi, mahmut çanga mücemül müfehres )
 
MAHMUD ÇANGA



Timaş Yayınları, Kuranı Kerim Lugatı Mucemül Mufehres kitabını incele diniz.