Gazaliden Vaazlar SAĞLAM

        Gazaliden vaazlar
 

            MUSANNİFİN ÖNSÖZÜ
 
Ey celâl ve ikram sahibi Allah! Dînimizi kemâle erdirdiğin için sana hamd ederiz.
 
Hidâyet ve rahmet nebisi, kitab ve hikmetle gönderilen, peygam­berlerin sonuncusu, irşâdcıların önderi, Efendimiz Muhammed Aleyhisselâma, onun' aile efradına, ashabına ve kendisine tabî olanlara, hepsine salât ü selâm olsun.
 
Bundan sonra...

Halka va'z u nasihatte bulunmak ve umûmî derslerde onları irşada yönelmek, İslâm ümmetinin seçkinlerini alâkadar eden mühim husus­lardandır. Çünkü onlar Şeriatın eminleri, din kandilinin ışıkları, Şeriat ilimlerinin çerağları, İslâm kal'alarının bekçileridir.
 
Geçmiş büyükler; dün hâlleri ve mekanlarıyla ilgili, gördükleri ve sinelerinde yer etmiş hususları yazdırıyorlardı. İslâm fetihleri her ta­rafa uzayınca insanların istifâdesi için peygamberlik rehberleri top­lanılmaya başlanıldı. Sonra ma'mûreler genişleyip medeniyet terakki edince derinliklerine ve enginliklerine göre bütün fenlerde tefrî, tahriç ve inbisat (*) hareketleri gelişmeye başladı. İlmin çeşitli dallarında seyahatler çoğaldı. İlmin büyük meseleleri ilmi devşirmeye çalışan­ların aklına yattı. Her fende çeşit çeşit eserler yazıldı. Her bahisle
 
(*)  Tefrî:   Asıl mes'eleden türlü hükümler ve dallar çıkarmak. (Mes'eleyl) dallandırıp budaklandırmak.
Tahrîç: Asıl veya fer'î mes'eleyi meydana çıkarmak. İnbisat: Yayılma, açılma, genişleme.

ligili te'lifler doldu. Öylesine ki, ilim yolcusu en güzelini seçmekte şa­şırdı. Tasnif olunan eserlerin çokluğu, en sağlamını seçmekte tâlib-i ilmin idrâkini durdurdu. Yazılan eserlerin en iyisini tanımak, zekîlik unvanı; onların en faydalısına vâkıf olmak, ince idrâk ve üstün anlayış nisanı oldu. Gazaliden vaazlar kitap
 
İslâm dîninin cevherlerine halkı vâkıf kılmak, müslimanlara dînin güzelliklerini, vâciblerini, nafilelerini, yasaklarını ve üstün ahlâklar­dan emrolunanları ve kötü huylardan men'edilenleri öğretmek, salâh ve başarıların bulunduğu mertebelere yükselmeleri, mutluluk ve fe­lahlarının olduğu şeye sarılmakla kurtuluşa erebilmeleri için halka va'z u nasihat etmek, hayra davet etmek, ma'rûfu emir' ve münkerden de nehyetmek, Allah Teâlâ'nın âlimlere yüklediği vâciblerin en önem­lisi, farzların en kuvvetlisidir.
 
Zira bu sayede Allah Teâlâ'nın buyruklarına, yasaklarına, va'd ve vaîdine, mustuladığı ve korkuttuğu hususlarda onun şeriatına muttali olurlar. Binâen'aleyh, Allah'a da'vet eden dâvetçinin, davetinde ken­disine yardımcı olması için, zekâsını iyi, çalıştırarak kitablardan en yararlısını intihab etmesi, tedvin olunmuş eserlerin özünün özünden de en yükseğini tercih etmesi gerekir. Çünkü, meclislerde okutulması alışılagelmiş eserlerin birçoğunun tertibi halka faydalı olacak bir ya­pıda değildir. Gözle görülenin ötesinde başka bir delil göstermeye gerek yoktur.
 
Halka (vazifelerini) hatırlatmak mevzuu mühim bir konudur. Bu­na ancak fazilet sahibi hakim kimseler sâlih olur.
 
Bilir misin «müzekkip) veya «vaiz» veya «mürşid» kimdir? O, Al­lah'ın kanunlarını koruyan, akılları irşada, ruhları temizlemeye, zi­hinleri süslemeye, idrâkleri aydınlatmaya, inançları tashîh etmeye, ibâ­detlerin esrarını açığa çıkarmaya, bodur akılları bürüyen cehalet ka­ranlıklarını ve sapıklık artıklarını gidermeye koyulan insandır.
 
«Müzekkir», şefi hükümlerin maksatlarına ve hikmetine vâkıf, ihtilâf ve ittifak mevzilerini bilen, kendisini dinleyenleri durumlarına uygun hükümlerle idare eden bir vârîs-i Muhammedi'dir. Muhattab­larını şiddet ve zorluğun doruğuna çıkarmadığı gibi, kolaylıkta aşırılığa kaçarak ruhsatın çukurlarına da indirmez. Bil'akis onları hak cadde­sinde ve düz yolda yürütür.
 
«Müzekkir», faydalı ilmi insanlar arasında yayar, onları yararlı bilgi ile amel etmeye teşvik eder, kendilerine akılları oranında konu­şur, onlara doğruyu göstermek için seviyelerine iner, hayırhahlıkla muamele eder, kalblerini ısındırmak için aralarına karışır.

 
«Müzekkir»; insanları cehalet zulmetlerinden kurtarıp ilim nu­runa kavuşturmakta, onları hurafe ve vehimlerin köleliğinden hürri­yete kavuşturmakta en büyük âmildir. O, bir kandil gibidir. Işığından istifâde edilmedikçe varlığının faydası yoktur.
 
«İlminin mahsûlleri toplumu üzerinde görülmedikçe âlim (diye geçinen) âlim olamaz. Çünkü o yalnız nefsinden sorumlu değildir. Bilakis o hem şahsından, hem yakınlarından, hem milletinden mes'uldür» sözü ne kadar doğrudur. Resûl-i Ekrem'in (S.A.V.) yaptığı gibi halka dinlerini öğretmesi, onlara va'z etmesi, hakikatleri iletmesi müzekkir e farz olan vazifelerdendir.
 
Hulâsa: Müzekkir, ilminde, ta'liminde, irşadında ve ahlâkında kâ­mil (dört başı ma'mûr) biri olmalıdır.
Halka va'z eden kişinin kuvvetli melekesi ve geniş idrâki ile bir­likte va'zında kendisine yardımcı olacak, hedefine yöneldiğinde hafı­zasının imdadına koşacak bir maddeye muhtaç olduğu gizli değildir. Fakat o yardımcı madde nerede!..
 
Hakikat ben, halka va'z u nasihat hususunda te'lıf edilmiş eserler arasında - çok olmalarına rağmen - halkın mânasını anlayacakları, söy­leneni ve hedefini kavrayacakları, ihtiyaçlarını karşılayacak ince mes'elelerden arınmış, istifâdeye elverişli, vaîza yardımcı irşââcıya yol gösterici, bütün şartları eksiksiz hâvi bir eseri görmedim.
 
Sürekli olarak tevfîk nefhalarından gönlü dindirecek şeyi gözetli­yordum. Nihayet, uzun yıllar boyu tedris hayatımda okuttuğum kıy­metli kitablar arasında mü'minlere va'z u nasihatte en faydalı kitabın İmâm-ı Gazâlî'nin «İhyâu Ulûmi'd-Dîn» adlı eserinden intihab edi­lecek konuların olacağına kanaat getirdim.

Sonra tevâfuken karşılaştığım büyük bir âlimle konuyu müzâkere ettim. Bu mevzûdaki görüşünü öğrenmek istedim. Üzüntülerini beyân ederek şöyle dedi:

«Bu konuda (gerçekten faydalı) bir eser tasnif edilmemiştir. Bu husûsda elimizde bulunan eserlerin en güzeli (özleştirildiği takdirde) İhyâu Ulûmi'd-Dîn'dir.»
 
Şimdi şunu hatırlıyorum. Dımışk âlimlerinden biri, kendisine da­nışan müderrislerden birine İhyâ'yı okutmasını işaret etmiş. Müder­ris emre uyarak kelime kelime İhyâ'yı okutmaya başlamış. Sonra aynı âlime gelerek İhyâ'da halkın anlayamadığı, yalnız seçkin kimselerin istifâde ettiği bahisler bulunduğunu ve canının sıkıldığından şikâyet eder. Bunun üzerine Dımışk'lı âlim, «İhya'dan seçilecek bölümlerin okut­masını söylemiş.